گردشگری فیلم و سریال چیست؟
تصور کنید در کوچه‌پس‌کوچه‌های سنگی و باستانی «کینگز لندینگ» قدم می‌زنید، نسیم دریای آدریاتیک را حس می‌کنید و صدای زنگ‌ها در گوشتان می‌پیچد. یا شاید خود را در میان تپه‌های سرسبز و خانه‌های گرد «شایر» می‌بینید، جایی که هابیت‌ها زندگی آرامی داشتند. این‌ها دیگر رویاهای دور از دسترس نیستند. این‌ها تجربیاتی واقعی هستند که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان برایشان برنامه‌ریزی می‌کنند. شما در حال ورود به دنیای شگفت‌انگیز گردشگری فیلم و سریال (Film and TV Tourism) یا Set-Jetting هستید؛ پدیده‌ای که صنعت گردشگری را برای همیشه دگرگون کرده است.
این مقاله به کالبدشکافی این پدیده جهانی، دلایل روان‌شناختی موفقیت آن، بررسی تأثیرات عمیق اقتصادی و فرهنگی، و کاوش در پتانسیل عظیم و مغفول‌مانده ایران در این عرصه می‌پردازد.
گردشگری فیلم و سریال (Set-Jetting): فراتر از یک سفر ساده
گردشگری فیلم و سریال، که به آن «گردشگری سینمایی» نیز گفته می‌شود، به سفری اطلاق می‌شود که انگیزه اصلی مسافر، بازدید از لوکیشن‌های واقعی فیلم‌برداری یک اثر سینمایی یا تلویزیونی است. این سفر یک بازدید ساده از یک جاذبه توریستی نیست؛ بلکه یک زیارت فرهنگی برای طرفداران است. مسافران نمی‌خواهند فقط یک قلعه را ببینند، آن‌ها می‌خواهند در «هاگوارتز» قدم بزنند. آن‌ها به دنبال یک کافه معمولی نیستند، بلکه به دنبال کافه‌ای هستند که شخصیت‌های سریال «فرندز» در آن خاطره ساخته‌اند.
این نوع گردشگری، پلی است میان دنیای خیال و واقعیت. این فرصتی است برای طرفداران تا به صورت فیزیکی وارد دنیای داستانی شوند که با آن ارتباط عاطفی عمیقی برقرار کرده‌اند و برای لحظاتی، خود را بخشی از آن قصه احساس کنند.
راز قدرت پدیده Set-Jetting: چرا اینقدر مجذوب می‌شویم؟
قدرت این پدیده از ترکیب چندین عامل روان‌شناختی و فرهنگی نشأت می‌گیرد:
- ارتباط عاطفی عمیق : فیلم‌ها و سریال‌ها با شخصیت‌پردازی، موسیقی و داستان‌گویی، احساسات ما را به گروگان می‌گیرند. ما با شخصیت‌ها می‌خندیم، گریه می‌کنیم و با آن‌ها همذات‌پنداری می‌کنیم. سفر به لوکیشن‌های فیلم‌برداری، این ارتباط عاطفی را به یک تجربه ملموس و فیزیکی تبدیل می‌کند.
- قدرت بی‌بدیل تصویر : یک فیلم سینمایی دو ساعته می‌تواند زیبایی‌های یک منطقه را بهتر از صدها بروشور تبلیغاتی به تصویر بکشد. این رسانه‌ها به عنوان یک ابزار قدرت نرم عمل کرده و بدون هیچ‌گونه تبلیغ مستقیمی، فرهنگ، تاریخ و طبیعت یک کشور را به میلیون‌ها نفر معرفی می‌کنند. نیوزلند قبل از «ارباب حلقه‌ها» یک مقصد دورافتاده بود؛ پس از آن به «سرزمین میانه» تبدیل شد.
- میل به تجربه اصیل و قابل اشتراک : در عصر شبکه‌های اجتماعی، گردشگران به دنبال تجربیات منحصربه‌فرد و «اینستاگرامی» هستند. گرفتن عکس در «جاده پادشاهی» (The Dark Hedges در ایرلند شمالی) یا بازسازی یک صحنه معروف از فیلم، محتوایی بسیار جذاب‌تر از یک عکس توریستی معمولی تولید می‌کند و داستانی برای تعریف کردن به آن‌ها می‌دهد.
- قدرت جامعه هواداری : طرفداران یک اثر، یک جامعه جهانی با هویت مشترک تشکیل می‌دهند. سفر به این لوکیشن‌ها نوعی pilgrimage یا زیارت مدرن است که فرصتی برای ملاقات با دیگر طرفداران و به اشتراک گذاشتن یک علاقه مشترک فراهم می‌کند و حس تعلق به آن جامعه را تقویت می‌کند.
غول‌های گردشگری سینمایی
تأثیر این پدیده را می‌توان در آمار و ارقام گردشگری کشورها به وضوح دید:
- سریال بازی تاج و تخت (Game of Thrones): شهر دوبرونیک در کرواسی پس از تبدیل شدن به «کینگز لندینگ» با “اثر بازی تاج و تخت” مواجه شد و اقتصاد ایرلند شمالی با ایجاد استودیوها و تورهای تخصصی، میلیون‌ها پوند تقویت شد.
- سه‌گانه ارباب حلقه‌ها (The Lord of the Rings): دولت نیوزلند رسماً از عنوان «خانه سرزمین میانه» استفاده می‌کند. روستای هابیتون که برای فیلم ساخته شده بود، امروز یک جاذبه دائمی و یکی از پردرآمدترین مقاصد گردشگری این کشور است.
- مجموعه هری پاتر (Harry Potter): از سکوی ¾ ۹ در ایستگاه کینگز کراس لندن تا استودیوهای برادران وارنر، صنعت گردشگری بریتانیا مدیون دنیای جادویی جی.کی. رولینگ است و تورهای تخصصی آن سالانه میلیون‌ها بازدیدکننده را جذب می‌کند.
- سریال Outlander: این سریال تاریخی-رمانتیک، اسکاتلند را به مقصدی رؤیایی برای طرفدارانش تبدیل کرد. قلعه‌ها، دشت‌های هایلندز و مکان‌های تاریخی که در سریال به تصویر کشیده شدند، شاهد رشد چشمگیر تعداد بازدیدکنندگان بوده‌اند.
- سریال‌های کره‌ای (K-Dramas): پدیده موج کره‌ای (Hallyu) باعث شده تا لوکیشن‌های سریال‌هایی مانند «جواهری در قصر» یا «سقوط بر روی تو» به مقاصد اصلی گردشگران از سراسر آسیا و جهان تبدیل شوند و فرهنگ و غذای کره‌ای را به شدت محبوب کنند.
تأثیرات اقتصادی و فرهنگی گردشگری سینمایی
گردشگری فیلم یک شمشیر دولبه است که هم فرصت‌های بی‌نظیر و هم چالش‌های جدی به همراه دارد.
جنبه‌های مثبت:
- رونق و تنوع اقتصادی: ایجاد شغل مستقیم و غیرمستقیم (راهنمایان تور، هتل‌ها، رستوران‌ها)، توسعه زیرساخت‌ها و افزایش درآمد ارزی. این پدیده به مناطق کمتر شناخته‌شده کمک می‌کند تا در نقشه گردشگری جهانی قرار گیرند.
- حفظ میراث فرهنگی و طبیعی: مکان‌های تاریخی و طبیعی که به عنوان لوکیشن استفاده می‌شوند، اهمیت بیشتری پیدا کرده و بودجه و توجه بیشتری برای حفظ و نگهداری آن‌ها تخصیص داده می‌شود.
- تقویت برند ملی : فیلم‌ها و سریال‌ها می‌توانند کلیشه‌ها را بشکنند و تصویری مثبت، واقعی‌تر و جذاب‌تر از فرهنگ یک کشور ارائه دهند و به عنوان یک ابزار قدرتمند دیپلماسی عمومی عمل کنند.
چالش‌ها و جنبه‌های منفی:
- گردشگری بیش از حد : هجوم کنترل‌نشده گردشگران به یک منطقه می‌تواند به محیط زیست شکننده، زیرساخت‌های محلی (آب، فاضلاب، حمل‌ونقل) و کیفیت زندگی ساکنان آسیب بزند. شهر دوبرونیک برای کنترل جمعیت مجبور به اعمال محدودیت برای ورود گردشگران شد.
- کالایی شدن فرهنگ :این خطر وجود دارد که فرهنگ و سنت‌های محلی برای خوشایند گردشگران به یک محصول تجاری و سطحی تبدیل شوند و اصالت خود را از دست بدهند.
- خطر ناامیدی: گاهی اوقات واقعیت لوکیشن با تصویر سینمایی آن که با جلوه‌های ویژه و فیلم‌برداری حرفه‌ای آراسته شده، تفاوت زیادی دارد که می‌تواند منجر به نارضایتی گردشگر شود.
پتانسیل نهفته ایران در گردشگری سینمایی: استودیوی بکر خاورمیانه
ایران با تنوع اقلیمی شگفت‌انگیز، از کویرهای وهم‌انگیز لوت گرفته تا جنگل‌های انبوه هیرکانی، و با داشتن معماری تاریخی بی‌بدیل در شهرهایی چون یزد، اصفهان و شیراز، یک لوکیشن فیلم‌برداری ایده‌آل است. با این وجود، این پتانسیل عظیم تا حد زیادی دست‌نخورده باقی مانده است.
ظرفیت‌های موجود:
- سینمای اجتماعی و مدرن: فیلم‌های کارگردانان برجسته‌ای مانند اصغر فرهادی، تصویری واقعی از زندگی شهری در تهران ارائه می‌دهند. محله‌ها، تئاترها و فضاهای عمومی که در فیلم‌هایی چون «فروشنده» به تصویر کشیده شده‌اند، می‌توانند موضوع یک تور سینمایی برای علاقه‌مندان به سینمای واقع‌گرای ایران باشند.
- سریال‌های تاریخی: آثاری مانند «شهرزاد» یا «یوسف پیامبر»، شهرک سینمایی غزالی و همچنین خانه‌های تاریخی و باغ‌های شهرهایی چون کاشان را به مخاطبان معرفی کردند. این مکان‌ها پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به جاذبه‌های دائمی دارند.
- سینمای کلاسیک و هنری: لوکیشن‌های فیلم‌های کارگردانان بزرگی مانند عباس کیارستمی (مانند روستاهای فیلم «باد ما را خواهد برد» در کردستان) یا بهرام بیضایی، می‌توانند مقصدی برای گردشگران فرهیخته و علاقه‌مند به سینمای هنری جهان باشند.
- طبیعت بکر: طبیعت منحصربه‌فرد ایران که در فیلم‌هایی چون «درخت گردو» (مناطق کردنشین) یا «رنگ خدا» (مناطق شمالی) به نمایش درآمده، می‌تواند گردشگران طبیعت‌گرد و سینمادوست را به صورت همزمان جذب کند.
برای شکوفایی این پتانسیل، نیازمند یک استراتژی ملی منسجم شامل همکاری نزدیک نهادهای فرهنگی و گردشگری، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، و طراحی تورها و مسیرهای سینمایی تعریف‌شده هستیم.
از قاب تصویر تا خاطره‌ای ماندگار
گردشگری فیلم و سریال یک نیروی قدرتمند فرهنگی و اقتصادی است که نشان می‌دهد چگونه یک داستان خوب می‌تواند الهام‌بخش میلیون‌ها سفر باشد. این پدیده، سفر را از یک بازدید صرف، به یک تجربه عمیق، احساسی و شخصی تبدیل می‌کند. این سفری است به دل خاطرات، به جهانی که دوستش داریم و به مکانی که بخشی از هویت داستانی ما شده است.
دفعه بعد که در دنیای یک فیلم یا سریال غرق شدید، به یاد داشته باشید که آن مناظر شگفت‌انگیز ممکن است تنها چند کلیک با شما فاصله داشته باشند و منتظرند تا شما قدم در قاب تصویر بگذارید و داستان خودتان را در آن مکان جادویی بسازید.
منبع: https://tripedia.ir/
- عالی