بیزینس مدل چیست؟ آشنایی با انواع بیزینس مدل به همراه نمونه

اصطلاح بیزینس مدل یعنی برنامه ریزی شرکت برای کسب سود. بیزینس مدل محصولات یا خدماتی که بیزینس پلن به فروش می رساند، بازار هدف مورد نظرش و هرگونه مخارج پیش بینی شده ای را شناسایی می کند. بیزینس مدل ها برای کسب و کارهای جدید و راه اندازی شده بسیار مهم هستند. به شرکت های جدید و در حال رشد کمک می کند تا سرمایه مورد نیاز جذب شود، نیروی مستعد استخدام شود و به مدیر و کارکنان انگیزه می دهد. کسب و کارهای ایجاد شده باید به طور منظم بیزینس پلن های خود را بروز رسانی کنند یا نمی توانند روند بازار و چالش های پیش روی شان را پیش بینی کنند. بیزینس پلن به سرمایه گذاران کمک می کند تا شرکت هایی که در آن سرمایه گذاری می کنند را بررسی و ارزیابی کنند.

نکات کلیدی

شناخت بیزینس مدل ها

یک بیزینس مدل، طرح سطح بالا برای سوددهی یک کسب و کار فعال در بازاری مشخص می باشد. جز اصلی بیزینس مدل، ارزش پیشنهادی است. این تعریف کالاها یا خدماتی است که شرکت ارائه می دهد و دلیل مطلوب بودن آن برای مشتریان است. ارزش پیشنهادی یعنی روشی که محصول یا کالای شرکت را از سایر رقبا متمایز می کند.

یک بیزینس مدل جدید شرکتی، هزینه های استارتاپ و منابع مالی، مشتری هدف، استراتژی بازاریابی، بررسی رقبا و بررسی درآمد و هزینه را پوشش می دهد. این طرح فرصت هایی که ارائه می دهد که بیزینس مورد نظر می تواند با شرکت های دیگر همکاری داشته باشد. مثلاً، بیزینس مدل یک کسب و کار تبلیغاتی، ممکن است سود حاصل از یک مجموعه منابع و یک شرکت چاپ را بررسی کند.

کسب و کارهای موفق، بیزینس مدل هایی دارند که این امکان را به آنها می دهد تا نیازهای مشتری را با یک قیمت رقابتی و هزینه پایا برطرف کند. با گذر زمان، کسب و کارهای زیادی، مدل های بیزینسی شان را به طور مداوم بازبینی می کنند تا محیط بیزینسی و تقاضای بازار که مدام در حال تغییر است، مشخص شود.

در زمان ارزیابی سرمایه گذاری در یک شرکت، سرمایه گذار باید دقیقاً میزان سودی که شرکت به وی می دهد را بررسی و مشخص کند. که با بررسی بیزینس مدل شرکت این امکان فراهم می شود. در واقع، بیزینس مدل ممکن است همه اطلاعات مرتبط با شرکت را به شما ارائه ندهد. ولی، سرمایه گذاری که بیزینس مدل را درک می کند، می تواند داده های مالی بهتری بدست آورد.

مطالب مهم در رابطه با بیزینس مدل

یکی از شایع ترین خطاهایی که شرکت های زیادی در زمان ایجاد بیزینس مدل های شان مرتکب می شوند،  دست کم گرفتن هزینه های تأمین بودجه بیزینس تا زمان سوددهی آن است. تخمین هزینه های مرتبط با ارائه محصول کافی نیست. شرکت باید تا زمای که سودش از مخارجش بیشتر می شود، بیزینسش را مدیریت کند و ادامه دهد.

یک روشی که تحلیل گران و سرمایه گذاران، موفقیت بیزینس مدل را ارزیابی می کنند، بررسی سود خالص شرکت است. سود خالص، درآمد کل شرکت منهای بهای کالای فروخته شده است. مقایسه سود خالص شرکت با سود خالص رقبای اصلی یا صنعتش، کارایی و تأثیر بیزینس مدل را مشخص می کند. سود خالص به تنهایی گمراه کننده می تواند باشد. تحلیل گران هم چنین می خواهند تا جریان نقدینگی یا سود خالص را بررسی کنند. که سود خالص منهای مخارج عملیاتی می باشد و نشانگر سود واقعی بیزینس است.

دو عامل تنظیم کننده بیزینس مدل شرکت، قیمت گذاری و هزینه ها می باشد. شرکت می تواند قیمت هایش را افزایش دهد و با هزینه کمتر، موجودی اش را تکمیل کند. هر دو مورد، سود خالص را افزایش می دهد. تحلیل گران زیادی سود خالص را مهم تر از ارزیابی بیزینس پلن در نظر گرفتند. یک سود خالص نشانگر بیزینس پلن مناسب است. اگر مخارج خارج از کنترل باشد، تیم مدیریتی ممکن است خطا کند. البته مسائل قابل حل هستند. این مسئله نشان می دهد که بیشتر تحلیل گران بر این باورند که شرکت هایی که بهترین بیزینس مدل را طراحی می کنند، عملکرد بهتری می توانند داشته باشند.

در زمان ارزیابی یک شرکت جهت سرمایه گذاری، میزان سودی که می دهد را دقیق مشخص کنید که این همان بیزینس مدل شرکت است.

انواع بیزینس مدل ها

بیزینس مدل های زیادی وجود دارد چون بیزینس های متعددی وجود دارد. مثلاً، فروشگاه های فروش مستقیم، فرنچایز، تبلیغات محور و تجارت خشت و ملات، همگی مثال های بیزینس مدل های سنتی است. مدل های ترکیبی مثل بیزینس هایی که فروش اینترنتی را با فروشگاه خشت و ملات یا با نهادهای ورزشی مثل NBA ترکیب می کند، وجود دارد.

هر بیزینس پلن خاص گروه حوزه فعالیت خودش می باشد. حوزه اصلاح را در نظر بگیرید، شرکت ژیلت ماشین اصلاح ماچ۳ را با قیمت پایین تری برای جذب مشتری ثابت تیغ های اصلاحش که سود بالایی دارد، روانه بازار کرد. بیزینس مدل براساس ارائه ماشین اصلاح جدید ولی به جهت فروش تیغ اصلاح می باشد. این نوع بیزینس مدل، استراتژی تیغ صورت و تیغه ها نام دارد که برای هر شرکتی که یک کالا را با قیمت بسیار پایین می فروشد تا کالای مستقلی را با قیمت بالاتر بفروش برساند، بکار می رود.

نقد بیزینس مدل ها

جوئان ماگرتا، ویراستار سابق بخش بررسی کسب و کار هاروارد، دو عامل مهم در بهبود بیزینس مدل ها را پیشنهاد می دهد. وی می گوید: زمانی که بیزینس مدل کارایی نداشته باشد، به خاطر این است که اعداد به سود نرسیده اند. صنعت هوایی مکان مناسبی برای پیدا کردن یک بیزینس مدل کاربردی می باشد. شامل شرکت هایی که ضرر مالی سنگین داشتند و حتی ورشکسته شده اند می باشد.

سال ها، شرکت های حمل و نقل زیادی مثل امریکن ایرلاینز، دلتا و کانتیننتال کسب و کارشان را حول ساختار قطب و اقمار (هاب و اسپوک) ایجاد کردند که تمام پروازها طی فرودگاه های اصلی مسیر یابی می شوند. با این تضمین که بیشتر صندلی ها در اکثر اوقات پر می شوند، این بیزینس مدل سود کلانی دارد. اما یک بیزینس مدل رقابتی این چنینی، سبب محدودیت برای شرکت های حمل و نقل اصلی شد. شرکت هایی مثل سوت وست و جت بلو سفر بین فرودگاه های کوچک تر را با هزینه کمتر ارائه می دادند. در حالیکه هزینه نیروی انسانی را کاهش می دادند، مانع برخی کارایی های نامناسب مدل قطب و اقمار می شدند. این مسئله سبب شد تا قیمت ها را کاهش دهند و تقاضای سفرهای کوتاه بین شهرها افزایش یافت.

بدلیل اینکه این رقبای جدید مشتریان بیشتری را جذب می کردند، شرکت های قدیمی مجبور بودند تا با مشتریان کمتری از شبکه های حمل و نقل بزرگ و گسترده شان محافظت کنند. زمان سقوط برج های دوقلو در حمله تروریستی یازده سپتامبر، این مشکل شدیدتر شد. برای پر کردن صندلی های خالی، خطوط هوایی مجبور بودند تا تخفیف خیلی بیشتری ارائه دهند. مدل تجاری قطب و اقمار دیگر کارایی نداشت.

مثال بیزینس مدل ها

دو بیزینس پلن رقابتی که دو شرکت، فیلم اجاره می کنند و می فروشند را مقایسه کنید. هر دو بیزینس، بعد از صرف ۴ میلیون دلار برای تأمین فهرست فیلم های شان، ۵ میلیون دلار سود کردند. این بدین معناست که سود خالص هر شرکت، ۱ میلیون دلار بوده است. هم چنین، حاشیه سود خالصی دارد که ۲۰ درصد سود خالص بر درآمد تقسیم می شود.

اما با ظهور اینترنت، خیلی چیزها تغییر کرد. شرکت B تصمیم می گیرد تا فیلم ها را به صورت آنلاین به جای اجاره یا فروش نسخه های فیزیکی کپی، پخش کند. این تغییر به روشی مثبت بیزینس مدل را مختل می کند. هزینه اعطای گواهی تغییر نمی کند، ولی، هزینه نگهداری موجودی به شدت کاهش پیدا می کند. در واقع، این تغییر هزینه های نگهداری و توزیع را تا ۲ میلیون دلار کاهش داد. سود خالص جدید شرکت، ۳ میلیون دلار است. حاشیه سود خالص جدید هم ۶۰ درصد می باشد. هم زمان، شرکت A بیزینس پلنش را بروز رسانی نکرد و حاشیه سود خالص کمتری داشت. در نتیجه، فروش این شرکت کاهش پیدا کرد. شرکت B نه تنها فروش بیشتر داشت، بلکه بیزینس مدلش را تغییر داد و همین مسئله، سبب کاهش هزینه هایش شد.

• بیزینس مدل آمازون

• بیزینس مدل اوبر

• بیزینس مدل تیک تاک

• بیزینس مدل تویوتا

• بیزینس مدل دیجی کالا

نمونه بیزینس مدل