۶ عوارض جانبی مصرف بیش از حد ویتامین D
ویتامین D برای سلامتی بسیار مهم است. ویتامین D چندین نقش در سلامت سلول‌های بدن و عملکرد صحیح آنها ایفا می‌کند. اغلب افراد ویتامین D کافی دریافت نمی‌کنند، بنابراین مصرف مکمل متداول است. با این حال، ندرتا ممکن است این ویتامین در بدن تجمع یافته و به سطح سمی بودن در بدن برسد. در این مقاله ۶ عوارض جانبی بالقوه مصرف بیش از حد این ویتامین مهم مورد بحث قرار گرفته است.
-
کمبود و سمی بودن
ویتامین D در جذب کلسیم، عمکلرد سیستم ایمنی و محافظت از سلامت استخوان، ماهیچه‌ها و قلب نقش دارد.
ویتامین D به طور طبیعی در غذاها وجود دارد و در بدن هنگام قرار داشتن زیر نور خورشید تولید می‌شود. با این وجود، به جز ماهی‌های چرب، غذاهای اندکی غنی از ویتامین D هستند. علاوه براین، اغلب افراد به حد کافی در معرض تابش آفتاب قرار ندارند تا ویتامین D کافی در بدن تولید شود. بنابراین، کمبود این ویتامین بسیار شایع است.
استفاده از مکمل‌های ویتامین دی
مکمل‌های ویتامین D بسیار رایج‌اند. ویتامین D۲ و D۳ را می‌توان به صورت مکمل مصرف کرد. ویتامین D۳ در اثر قرار گرفتن در معرض نور خورشید تولید می‌شود و در محصولات حیوانی یافت می‌شود درحالی‌که ویتامین D۲ در گیاهان وجود دارد.
ثابت شده است که مصرف ویتامین D۳ سطح این ویتامین را در خون به میزان قابل توجهی بیشتر از ویتامین D۲ افزایش می‌دهد. مطالعات نشان داده است که مصرف هر IU 100 اضافی ویتامین D۳ در روز، سطح ویتامین D خون را به طور متوسط به اندازه ng/ml 1) nmol/l 5/۲) افزایش می‌دهد. با این حال، مصرف بیش از حد ویتامین D۳ برای مدت زمان طولانی ممکن است منجر به تجمع آن در بدن شود.
مسمومیت ویتامین D زمانی رخ می‌دهد ک غلظت آن در خون به بیش از ng/ml 150) nmol/l 375) برسد. چون این ویتامین در چربی بدن ذخیره می‌شود و به آرامی به جریان خون آزاد می‌شود، اثرات مسمومیت ممکن است تا ماه‌ها پس از قطع مصرف مکمل‌ها ادامه داشته باشد.
همچنین با مصرف مکمل‌هایی که اشتباها حاوی مقدار بسیار بیشتر ویتامین D ذکر شده در برچسب دارو هستند، ممکن است مقدار بیش‌تری از این ویتامین وارد بدن شود.
باید ذکر کرد که با قرار گرفتن در زیر نور آفتاب و رژیم غذایی، سطح ویتامین D در خون به میزان خطرناک نمی‌رسد.
در زیر، ۶ عارضه جانبی اصلی مصرف زیاد ویتامین D ارائه شده است.
۱. افزایش غلظت در خون
دریافت مقدار کافی ویتامین D در خون به بهبود ایمنی و محافظت از بدن در برابر بیماری‌هایی مانند: پوکی استخوان و سرطان می‌تواند کمک کند. با این حال، در مورد محدوده بهینه غلظت مناسب توافقی حاصل نشده است.
اگرچه غلظت ویتامین D در حدود ng/ml 30) nmol/l 75) معمولا کافی در نظر گرفته می‌شود، شورای ویتامین D غلظت ng/ml 40-80) nmol/l 100-200) را توصیه و بیان می‌کند که هر چیزی با غلظت بیش از ng/ml 100) nmol/l 250) ممکن است مضر باشد. با این که تعداد فزاینده‌ای از مردم از ویتامین D استفاده می‌کنند، به ندرت می‌توان شخصی با غلظت بالای ویتامین D در خون پیدا کرد.
اخیرا در یک مطالعه، داده‌های بیش از ۲۰ هزار نفر طی دوره ۱۰ ساله بررسی شده است که در این میان فقط ۳۷ نفر دارای غلظت ویتامین D بالای ng/ml100) nmol/l 250) بودند و فقط ۱ نفر واقعا دچار مسمومیت شده بود (غلظت ویتامین D خون در حدود ng/ml 364).
۲. افزایش غلظت کلسیم در خون
ویتامین D به بدن در جذب کلسیم از غذا کمک می‌کند. در حقیقت، این یکی از مهم‌ترین وظایف این ویتامین است. با این حال، اگر مصرف ویتامین D زیاد باشد، غلظت کلسیم خون افزایش یافته و منجر به علائم ناخوشایند و گاها خطرناک می‌شود.
علائم هایپرکلسمی یا افزایش غلظت کلسیم خون عبارتند از:
- ناراحتی گوارشی مانند حالت تهوع، استفراغ و دل درد
- خستگی، سرگیجه و گیجی
- تشنگی بیش از حد
- تکرر ادرار
۳. حالت تهوع، استفراغ و بی اشتهایی
بسیاری از عوارض جانبی مصرف بیش از حد ویتامین D مربوط به غلظت مازاد کلسیم در خون هستند. از جمله این عوارض، حالت تهوع، استفراغ و بی اشتهایی را می‌توان نام برد. با این حال، این علائم در همه افراد با غلظت کلسیم خون بالا رخ نمی‌دهد.
در یک مطالعه، با دنبال کردن ۱۰ نفر که پس از مصرف دوز بالای ویتامین D دچار افزایش سطح کلسیم خون شده بودند، مشخص شد از میان آنها ۴ نفر علائم حالت تهوع و استفراغ و ۳ نفر بی‌اشتهایی داشتند.
۴. درد معده، یبوست یا اسهال
دل درد، یبوست و اسهال از مشکلات رایج دستگاه گوارش است که اغلب به عدم تحمل غذا یا سندرم روده تحریک پذیر مربوط است. ولی، این علائم ممکن است نشانه افزایش غلظت کلسیم خون در اثر مسمومیت با ویتامین D باشد. این علائم ممکن است در اشخاصی دیده شود که برای رفع کمبود، دوز بالای ویتامین D دریافت می‌کنند. همانند سایر علائم، این عارضه نیز در افرادی با افزایش سطح ویتامین D خون یکسان می‌تواند متفاوت باشد.
در یک مطالعه موردی، یک نوجوان با مصرف مکمل ویتامین D با برچسب اشتباه دچار دل درد و یبوست شده بود در حالی‌که، برادرش فقط دچار افزایش غلظت ویتامین D در خون شده بود و هیچ عارضه دیگری نداشت.
۵. از دست دادن استخوان
از آن‌جایی که ویتامین D نقش مهمی در جذب کلسیم و متابولیسم استخوان ایفا می‌کند، مصرف کافی آن در حفظ استحکام استخوان‌ها حیاتی است. ولی، مصرف زیاد این ویتامین می‌تواند برای سلامت استخوان مضر باشد.
اگرچه بسیاری از علائم مصرف زیاد ویتامین D به غلظت بالای کلسیم نسبت داده می‌شود، برخی محققان بر این باورند که دوزهای بالای ویتامین D ممکن است منجر به کاهش سطح ویتامین K۲ در خون شود. یکی از مهم‌ترین عملکردهای ویتامین K۲، نگه داشتن کلسیم در استخوان‌ها و خارج از خون است. اعتقاد بر این است که سطح بسیار بالای ویتامین D ممکن است فعالیت ویتامین K۲ را کاهش دهد.
برای محافظت در برابر از دست رفتن استخوان از مصرف بیش از حد ویتامین D خودداری و از مکمل ویتامین K۲ استفاده کنید. همچنین می‌توانید از غذاهای غنی از ویتامین K۲ مانند لبنیات و گوشت استفاده کنید.
۶. نارسایی کلیه
مصرف بیش از حد ویتامین D اغلب منجر به آسیب کلیه می‌شود. در یک مطالعه موردی، مردی به دلیل نارسایی کلیه، افزایش سطح کلسیم خون و علائم دیگر پس از تزریق ویتامین D تجویز شده توسط پزشک در بیمارستان بستری شد. در واقع، در اغلب مطالعات آسیب‌های متوسط تا شدید کلیه در افراد دچار مسمومیت با ویتامین D گزارش شده است.
در یک مطالعه روی ۶۲ نفر دریافت کننده دوز بالای ویتامین D، همگی (دارای کلیه سالم یا دارای بیماری کلیوی) نارسایی کلیوی را تجربه کرده بودند. نارسایی کلیه با هیدراتاسیون (آب گیری) و درمان خوراکی یا وریدی درمان می‌شود.
-
حرف آخر