عید پاک چیست و چه روزی است؟

عید پاک (ایستر) رویدادی در دین مسیحیت است که اعتقاد به رستاخیز عیسی مسیح را جشن می گیرد. در عهد جدید کتاب مقدس، گفته می‌شود که این رویداد سه روز پس از مصلوب شدن عیسی توسط رومیان و درگذشت عیسی در حدود ۳۰ سال پس از میلاد رخ داده است. اگرچه عید پاک یکی از مهمترین تعطیلات مذهبی تلقی می شود، اما بسیاری از سنت های مرتبط با عید پاک به دوران پیش از مسیحیت و بت پرستی باز می گردد.

عید پاک چه روزی است؟

هر سال عید پاک مقارن با تاریخ متفاوتی می باشد. عید پاک و جشن‌های مربوط به آن، مانند چهارشنبه خاکستر و یکشنبه نخل (عید سعانین)، «اعیاد متحرک» در نظر گرفته می‌شوند، اگرچه در مسیحیت غربی، که از تقویم میلادی پیروی می‌کند، عید پاک همیشه در یکشنبه‌ای بین ۲۲ مارس و ۲۵ آوریل است معمولاً  عید پاک در اولین یکشنبه پس از اولین ماه کامل رخ می دهد.

در مسیحیت ارتدکس شرقی، که از گاه‌شماری ژولینی تبیعیت می کند، عید پاک ارتدکس متقارن با یکشنبه بین ۴ آوریل و ۸ مه هر سال خواهد بود.  در برخی از فرقه های مسیحیت پروتستان، عید پاک در واقع آغاز فصل عید پاک است. عید پاک در پنجاهمین روز پس از عید پاک به پایان می رسد که به عید پنجاهه یا پنطیکاست معروف است. در شاخه‌های ارتدکس شرقی مسیحیت، عید پاک به عنوان شروع فصل عید پاشا (به یونانی به معنای «پَسَح») می باشد که ۴۰ روز بعد با تعطیلات موسوم به جشن عروج  به پایان می‌رسد.

چرا عید پاک را “عید پاک (ایستر)” می نامند؟

سنت بید ارجمند، نویسنده قرن ششم و کتاب “تاریخ کلیسای مردم انگلیس”، معتقد است که کلمه انگلیسی ایستر، از نام الهه آنگلوساکسوم بهار و باروری اقتباس شده است. مورخان دیگر معتقدند که «عید پاک» از واژه ای لاتین به معنای «سپیده دم» گرفته شده است. علیرغم اهمیت این رویداد به عنوان یک روز مقدس مسیحی، بسیاری از سنت ها و نمادهایی که نقش کلیدی در مراسم عید پاک دارند، در واقع ریشه در جشن های بت پرستان – به ویژه الهه بت پرست ایستری و در عید فصح دارند.

مراسم و سنت مذهبی عید پاک

رستاخیز مسیح، همانطور که در عهد جدید کتاب مقدس توضیح داده شده است، اساساً پایه ای است که ادیان مسیحی بر آن بنا شده اند. از این رو، عید پاک یک تاریخ بسیار مهم در تقویم مسیحی تلقی می شود.

بر گفته عهد جدید، عیسی مسیح از سوی مقامات رومی دستگیر شد، به این دلیل که مدعی بود «پسر خدا» است، اگرچه مورخان بر سر این فرضیه اختلاف دارند و برخی می‌گویند که رومیان شاید او را تهدیدی برای امپراتوری می‌دانستند. او توسط پونتیوس پیلاطس، والی رومیِ یهودا از سال ۲۶ تا ۳۶ بعد از میلاد به اعدام محکوم شد. گفته می شود که مرگ عیسی بواسطه مصلوب شدن، که با تعطیلات مسیحی آدینه نیک (جمعه پیش از عید پاک) همراه است، و رستاخیزش که سه روز بعد رخ داد، ثابت می کند که او پسر زنده خدا بوده است. به طرق مختلف، هر چهار انجیل در عهد جدید (متی، مرقس، لوقا و یوحنا) بیان می‌کنند که به کسانی که به مرگ و رستاخیز عیسی ایمان دارند، «هدیه حیات جاودانی» داده می‌شود، یعنی  مومنان پس از مرگ زمینی به «پادشاهی آسمان» پذیرفته خواهند شد.

فصح و عید پاک

شایان توجه است عید پاک همچنین با عید یهودیان عید فصح و همچنین خروج یهودیان از مصر، همانطور که در عهد عتیق توضیح داده شده است، مرتبط است. این ارتباطات، به وضوح در شام آخر، که شب قبل از دستگیری عیسی و رنج هایی که عیسی پس از دستگیری متحمل شد رخ داد، دیده می شود. شام آخر در اصل یک عید فصح بود؛ و عهد جدید آن را به عنوان رویدادی بدیع توصیف می کند: عیسی، دوازده تن از حواریون را فرا خواند تا با وی شام بخورند؛ در این مهمانی، او به آنها نان و شراب عرضه کرد، سپس برای حواریون سخنرانی نمود.

این آیین‌ها نماد فداکاری‌هایی بودند که او می‌خواست در هنگام مرگ انجام دهد، و پایه‌ای برای مراسم عشای ربانی مسیحی شد، که بخشی اساسی از خدمات مذهبی مسیحی است.

از آنجایی که گفته می‌شود دستگیری و اعدام عیسی در طول برگزاری عید فصح توسط یهودیان رخ داده است، تعطیلات عید پاک معمولا نزدیک به جشن یهودیان در تقویم یهودی-مسیحی است.

سنت های عید پاک

در مسیحیت غربی، از جمله کاتولیک رومی و فرقه های پروتستان، دوره قبل از عید پاک اهمیت ویژه ای دارد. این دوره را چله روزه می گویند؛ که از چهارشنبه خاکستر شروع می شود و به مدت ۴۰ روز (بدون احتساب یکشنبه ها) ادامه دارد. یکشنبه قبل از عید پاک، یکشنبه نخل نامیده می‌شود و به یاد ورود عیسی به اورشلیم است، زمانی که پیروان برای استقبال از او برگ‌های خرما را در طول جاده گسترداندند. بسیاری از کلیساها مراسم عید پاک را در ساعات پایانی روز قبل (شنبه مقدس) در یک مراسم مذهبی به نام “بیداری عید پاک” آغاز می کنند.

در مسیحیت ارتدکس شرقی، مراسم عید پاک با روزه بزرگ شروع می شود که از دوشنبه پاک (۴۰ روز قبل از عید پاک، بدون احتساب یکشنبه ها) آغاز می شود. آخرین هفته روزه بزرگ به عنوان هفته نخل نامیده می شود و با شنبه ایلعازر، روز قبل از شنبه لازاروس به پایان می رسد.

• تخم مرغ عید پاک

صرف نظر از فرقه، سنت های زیادی در زمان عید پاک وجود دارد که ریشه در جشن های غیر مسیحی و حتی بت پرستی یا غیر مذهبی دارد. بسیاری از غیر مسیحیان، به این سنت ها احترام می گذارند در حالی که اساساً جنبه های مذهبی جشن را نادیده می گیرند. نمونه هایی از سنت های غیر مذهبی عید پاک، تخم مرغ های عید پاک و بازی های مرتبط مانند تخم مرغ غلتاندن و تزئین تخم مرغ می باشد. اعتقاد بر این است که تخم‌ مرغ، نمایانگر باروری و تولد در برخی از سنت‌های بت پرستانه است که پیش از مسیحیت قدمت دارند. تزیین تخم مرغ اشاره به اهمیت مذهبی عید پاک، یعنی رستاخیز یا تولد دوباره عیسی مسیح دارد. بسیاری از مردم – به ویژه کودکان – در مراسم “یافتن” تخم مرغ عید پاک مشارکت می کنند، مراسمی که در آن تخم مرغ های تزئین شده پنهان در جایی می شوند. شاید معروف ترین سنت عید پاک برای کودکان، مراسم سالانه غلتاندن تخم مرغ عید پاک در کاخ سفید باشد، زمانی که کودکان تخم مرغ های عید پاک را از کاپیتول هیل به پایین می غلتانند.

• خرگوش عید پاک

در برخی از خانواده ها، شخصیتی به نام خرگوش عید پاک، در صبح یکشنبه عید پاک، آب نبات و تخم مرغ های شکلاتی را به کودکان تحویل می دهد؛ این آب نبات ها معمولا در یک سبد عید پاک تحویل داده می شود. منشأ دقیق سنت خرگوش عید پاک ناشناخته است، اگرچه برخی از مورخان معتقدند که این سنت با مهاجران آلمانی در دهه ۱۷۰۰ وارد آمریکا شد. خرگوش‌ها در بسیاری از فرهنگ‌ها به‌عنوان مولدهای مشتاق شناخته می‌شوند، بنابراین ورود بچه خرگوش‌ها به مراتع در فصل بهار، با تولد و تجدید حیات همراه می شود.

چندین فرقه مسیحی پروتستان، از جمله لوتری ها و کواکرها، تصمیم گرفته اند رسماً بسیاری از سنت های عید پاک را کنار بگذارند چرا که آن ها را به نوعی بت پرست تلقی می کنند؛ با این حال، بسیاری از ناظران مذهبی عید پاک نیز آنها را در جشن های خود قرار می دهند.

غذاهای عید پاک غرق در نمادگرایی هستند. شام عید پاک بره نیز ریشه تاریخی دارد، زیرا در سنت های یهودی از بره به عنوان حیوان قربانی استفاده می شد و معمولا در طول عید فصح سرو می شود. عبارت “بره خدا” گاهی اوقات برای اشاره به عیسی مسیح و ماهیت مرگش استفاده می شود.

امروزه، عید پاک یک رویداد تجاری و همچنین یک تعطیلات مذهبی تلقی می شود که با فروش بالای کارت های تبریک، آب نبات (مانند آب نبات های چوبی، تخم مرغ های شکلاتی و خرگوش های شکلاتی) و سایر هدایا همراه است.