تاریخچه و تمدن مصر باستان
- تمدن مصر تا حد زیادی در امتداد رودخانه نیل توسعه یافت، زیرا ظغیان سالانه رودخانه و خاک حاصل‌خیز برای رشد محصولات و تامین غذا شرایط مناسبی را به‌وجود آورده بود.
- مصریان با استفاده از سیستم نوشتاری معروف به هیروگلیف سوابق کتبی خود را نگهداری می‌کردند.
- حاکمان مصر از ایده سلطنت الهی استفاده کردند و برای نشان دادن و حفظ قدرت، بناهای برجسته‌ای ساختند.
- مصریان باستان شبکه‌های تجاری گسترده‌ای را در امتداد رود نیل، دریای سرخ و خاور نزدیک ایجاد کردند.
مصر اولیه چگونه ایجاد شد؟
تمدن مصر به سه دوره قدیم، میانه و جدید تقسیم شده است
در دوره میانه مصر در این زمان دارای قدرت سیاسی واحد نبوده اما در میان پادشاهی‌های قدرتمند قرار داشته است. در این منطقه حتی قبل از قدرت‌های پادشاهی، پایه‌های تمدن مصر برای هزاران سال گذاشته شده بود. افرادی که در نزدیکی رود نیل زندگی می‌کردند، به طور فزاینده‌ای بر کشاورزی متمرکز شده بودند که منجر به شهرنشینی و همچنین فعالیت‌های اقتصادی و غیرکشاورزی شده بودند.
شواهد و مدارک سکونت انسان در مصر به ده‌ها هزار سال پیش برمی‌گردد. با این حال در حدود ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد بود که استقرار گسترده‌ای در این منطقه آغاز شد. برخی دانشمندان فکر می‌کنند که این توسعه به دلیل تغییر اندکی که در شیب زمین رخ داده ایجاد شده است و برخی دیگر الگوی تغییر بارندگی را بررسی کرده‌اند، اما دلایل آن به صورت دقیقی مشخص نیست. می‌توان گفت مهم‌ترین دلیل گسترش این توسعه برای تمدن بشری این بود که انسان‌ها در جست و جوی منابع قابل اطمینان آب به رود نیل نزدیک شدند.
بیشتر آبادی‌ها محدود به بخشی از منطقه دلتا، جایی که رودخانه قبل از سرازیر شدن به دریا گسترش می‌یابد است. همچنین رودخانه نیل سالانه طغیان می‌کند. این طغیان چنان منظم بود که مصریان باستان سه فصل را به عنوان سیل، رشد و برداشت محصول در اطراف آن تنظیم می‌کردند.
همچنین این سیلاب سالانه برای کشاورزی حیاتی بود زیرا هر ساله لایه جدیدی از خاک غنی از مواد مغذی را رسوب می‌داد. در سال‌هایی که نیل طغیان نمی‌کرد، سطح مواد مغذی خاک به طور جدی تخلیه می‌شد و احتمال کمبود مواد غذایی بسیار افزایش می‌یافت. تامین مواد غذایی تاثیرات سیاسی نیز داشت و دوره‌های خشکسالی احتمالا به زوال وحدت سیاسی مصر در انتهای پادشاهی قدیم و میانه کمک کرده است.
در دوران مصر باستان، کشور مصر به دو قلمرو پادشاهی علیا و سفلی تقسیم می‌شد. فرعون‌های مصر با عنوان “فرمانروایان مصر علیا و سفلی” معروف بودند. مصر علیا در جنوب مصر که بلندای بیشتری از شمال دارد قرار گرفته و مصر سفلی در شمال جای دارد.
پس از وحدت سیاسی، سلطنت الهی یا این ایده که یک حاکم سیاسی قدرت خود را به استفاده از یک خدا یا خدایان حفظ کند یا این‌که او یک جسم زنده از یک خدا است در مصر کاملا تثبیت شد. به عنوان مثال، در اساطیری که پیرامون این جریان شکل گرفت، نارمر به عنوان هوروس، خدای مصر سفلی، جایی که نارمر در ابتدا حکومت می‌کرد شکل گرفت.
مصریان باستان اولین بار جهت نوشتن مطالب خود، هیروگلیف را ابداع کردند. هیروگلیف مصری‌ها یکی از قدیمی‌ترین نوع نوشتن است. برخی از این نوشته‌ها به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد بر می‌گردد. همچنین خط هیروگلیف در مدتی بیش از ۳۰۰۰ سال زبان نوشتنی مصری‌ها بوده است و کنده کاران و صنعت گران آن را بر دیوار آرامگاه‌ها، ستون‌ها، تندیس‌ها و غیره به کار برده‌اند.
با قدرتمندتر شدن حاکمان، آنها بهتر می‌توانستند نیروی کار و منابع را برای ساخت پروژه‌های بزرگ هماهنگ کنند و افراد بیشتری به مواد غذایی بیشتری احتیاج داشتند. پروژه‌های بهبود تولید محصولات کشاورزی مانند ترازها و کانال‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار شدند. یکی از روش‌های آبیاری شامل ساخت و حفر کانال‌هایی بود که دارای دیوارهایی از خاک فشرده بود که باعث جاری شدن سیل سالانه به زمین‌های کشاورزی می‌شد و سیل را از مناطق زندگی دور نگه می‌داشت.
افراد ثروتمند و قدرتمند، شروع به ساخت مقبره‌های بزرگ‌تری نسبت به بقیه کردن که پیش درآمد اهرام بودند. این مقبره‌ها شکاف فزاینده‌ای را بین اشراف و مردم عادی در جامعه مصر نشان می‌داد زیرا فقط افراد ثروتمند و اشراف می‌توانستند چنین مقبره‌هایی داشته باشند.
پادشاهی قدیمی مصر (۲۶۸۶-۲۱۸۱)
در دوره پادشاهی قدیم، مصر تا حد زیادی به عنوان یک کشور متحد شده بود و پیچیدگی‌هایی نیز پیدا کرد و از نظر نظامی گسترش یافت. حاکمان پادشاهی قدیم اولین اهرام را ساختند که یادبود پادشاهانی بودند که آنها را ساخته‌اند. ساختن معماری تاریخی مانند هرم بزرگ و معابد معبودهای مختلف، به یک دولت متمرکز احتیاج داشت که بتواند منابع عظیمی را کنترل کند.
سازندگان اهرام مردم برده نبودند بلکه دهقانانی بودند که در خارج از فصل کشاورزی روی اهرام کار می‌کردند. این دهقانان در کنار متخصصانی مانند: سنگ‌تراش، ریاضی‌دانان و کاهنان کار می‌کردند. به عنوان نوعی مالیات هر خانوار ملزم به تهیه کارگر برای این پروژه‌ها بود، اما ثروتمندان می‌توانستند هزینه یک جانشین را پرداخت کنند. این هم قدرت دولت در وادار کردن مردم به تامین نیروی کار و هم مزایای اشراف را که می‌توانستند یک نفر را برای تامین نیروی کار خریداری کنند، نشان می‌دهد.
مصری‌ها همچنین برای تردد در مسیرهای دریایی شروع به ساخت کشتی‌هایی با استفاده از تخته‌های چوبی متصل به هم با طناب و نی کردند.
پادشاهی میانه (۲۰۰۰-۱۷۰۰)
پادشاهی میانه مصر، دوره‌ای از تاریخ این تمدن است که پس از پادشاهی قدیم پدیدار شد. این دوران همراه با آرامش نسبی در کشور و گسترش فعالیت‌های اقتصادی و تجاری بود. فرعون‌های پادشاهی میانه حدود چهارصد سال بر مصر فرمانروایی می‌کردند. از دوران پادشاهی میانه به بعد، پادشاهان مصر غالبا ارتش‌های کاملا آموزش دیده و منظمی داشتند. توانایی دولت مصر در ایجاد و حفظ یک نیروی نظامی پایدار و ساخت استحکامات نشان داد که این کشور کنترل منابع قابل توجه خود را دوباره بدست آورده است.
جدایی در سیاست منجر به دوره دوم میانی شد اما تاریخ دقیق آن مشخص نیست. هیکسوس‌ها با بهره گیری از این بی ثباتی سیاسی در مصر، در حدود سال ۱۶۵۰ قبل از میلاد ظاهر شدند. آنها مردمی سامی بودند، به این معنی که آنها به زبانی صحبت می‌کردند که از خاورمیانه نشات گرفته است که نشان می‌دهد آنها بومی مصر نیستند.
همچنین هیکسوس‌ها نوآوری‌های فرهنگی و فناوری‌های بسیاری از قبیل تکنیک‌های برنزکاری و سفال‌گری، نژادهای جدید حیوانات و محصولات جدید، اسب و ارابه، کمان ترکیبی و تکنیک‌های استحکامات برای جنگ را به ارمغان آوردند.
پادشاهی جدید (۱۵۵۰-۱۰۷۷)
در حدود ۱۵۵۰ قبل از میلاد، دوره پادشاهی جدید تاریخ مصر با اخراج هیکسوس‌ها از مصر و بازگرداندن کنترل سیاسی متمرکز آغاز شد.
این دوره بهترین دوره مصر بود و اوج قدرت آن را رقم زد. در این دوره، هتشپسوت، مشهورترین حاکم زن مصر، شبکه‌های تجاری ایجاد کرد که به ایجاد ثروت مصر کمک کرد و صدها پروژه ساختمانی و تندیس‌ها و همچنین یک معبد قابل توجه در دیرالبحری را ایجاد کرد.
او همچنین دستور تعمیر معابدی را که در دوره حکومت هیکسوس مورد غفلت قرار گرفته یا آسیب دیده بودند داد. اصطلاح فرعون که در اصل به کاخ پادشاه اشاره داشت، در این دوره به نوعی خطاب به شخص شاه تبدیل شد و بر ایده سلطنت الهی بیشتر تاکید کرد.
پادشاهی جدید در مصر، تحت نظر فرعون‌های سیتی اول و رامسس دوم که برای گسترش قدرت مصر علیه لیبیایی‌ها در غرب و هیتی‌ها در شمال جنگیدند، به اوج قدرت خود رسید. شهر کادش در مرز بین دو امپراطوری منبع درگیری بین مصری‌ها و هیتی‌ها بود و آنها چندین جنگ بر سر آن انجام دادند و در نهایت با اولین پیمان صلح شناخته شده جهان موافقت کردند.