آرتریت به معنی التهاب مفاصل میباشد، ولی این واژه به حدود ۲۰۰ بیماری که مفاصل، بافت اطراف مفاصل و بافت همبند را درگیر میکنند، اطلاق میشود. این بیماری از بیماریهای روماتیسمی است و شایعترین نوع آن استئوآرتریت است. سایر بیماریهای روماتیسمی که مربوط به آرتریت میشوند عبارتند از نقرس، فیبرومیالژیا و آرتریت روماتوئید.
بیماریهای روماتیسمی اغلب همراه درد، سفتی و ورم در اطراف یک یا چند مفصل هستند. علائم این بیماریها میتوانند به تدریج و یا ناگهانی شروع شوند. برخی بیماریهای روماتیسمی حتی سیستم ایمنی و سایر ارگانهای داخلی را نیز درگیر میکنند. آرتریت در میان افراد بالای ۶۵ سال شایع است، ولی میتواند فرد را در هر سنی حتی کودکی نیز درگیر کند. این بیماری طیف گستردهای از علائم را ایجاد میکند و میتواند فعالیتهای روزمرهی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. عواملی مانند ضربه، مشکلات متابولیسم، ژنتیک و نارسایی سیستم ایمنی بر گسترش بیماری مؤثرند.
هدف از درمان این بیماری کنترل درد و به حداقل رساندن آسیب مفصلی و بهبود و یا حفظ کیفیت زندگی است و در فرآیند درمان از دارو، درمانهای فیزیکی، آموزش بیمار و حمایت از او استفاده میشود.
درمان آرتریت
طیفی از داروها و تغییرات در سبک زندگی میتوانند کمککننده باشند. مانند داروها، درمانهای غیردارویی، کاردرمانی و حمایت از او، کاهش وزن، جراحی و تعویض مفصل.
-
دارو درمانی
نوع غیر التهابی آرتریت مانند استئوآرتریت، اغلب به کمک داروهای کاهش درد، فعالیت بدنی، کاهش وزن و آموزش بیمار بهتر میشوند. همین روشها در مورد نوع التهابی آرتریت مانند آرتریتروماتوئید اعمال میشوند، ولی همزمان از داروهای ضد التهابی مانند کورتیکواستروئیدها و غیراستروئیدهای ضد التهابی مانند داروهای ضد روماتیسم اصلاح کننده بیماری و نوعی از داروهای جدید به نام داروهای بیولوژیک نیز باید استفاده شود.
-
درمان های طبیعی
رژیم غذایی متعادل به همراه فعالیت ورزشی مناسب، دوری از سیگار و الکل در بیماران آرتریتی بسیار کمک کننده است.
۱- رژیم غذایی :
رژیم غذایی خاصی برای درمان آرتریت وجود ندارد، ولی برخی از غذاها میتوانند التهاب مفاصل را کاهش دهند. این مواد غذایی که جزء رژیم غذایی مدیترانهای هستند، بسیار مفیدند: ماهی، آجیل ها و دانهها، سبزیها و میوهها، لوبیاها، روغن زیتون و غلات کامل.
غذاهایی که باید از مصرف آنها اجتناب کرد:
بیماران مبتلا به آرتریت باید از برخی مواد غذایی اجتناب کنند. مانند گوجه فرنگی و بادمجان. این سبزیجات حاوی مادهای به نام سولانین هستند که برخی تحقیقات ارتباط آن را با دردهای آرتریتی تایید کرده اند. ۸ غذا و نوشیدنی مضر برای بیماری روماتیسم مفصلی
۲- خود مراقبتی
خودمراقبتی که برای کنترل علائم آرتریت بسیار ضروری است، عبارت است از:
- داشتن فعالیت بدنی
- داشتن وزن مطلوب
- انجام معاینات منظم پزشکی
- مراقبت از مفاصل در مقابل فشارهای غیر ضروری
در کنار این موارد، داشتن استراحت کافی و خواب منظم و با کیفیت بسیار اهمیت دارد.
۳- درمان های فیزیکی
اغلب اوقات پزشکان دوره ای از درمانهای فیزیکی را برای کاهش محدودیت حرکتی بیماران توصیه میکنند. انواع این درمانها عبارتند از:
- درمان با آب گرم: در این روش درمانی تمرینات ورزشی در آب گرم انجام میشود. آب باعث میشود فشار وزن بدن بر روی مفاصل و عضلات کم شود.
- ورزش درمانی: تمرینات مخصوصی که بسته به شرایط و نیازهای فردی طراحی شده و با برخی روشهای تسکین درد مانند کیسه یخ و آب گرم همراه میشوند.
- کاردرمانی: کاردرمانگر با انتخاب تجهیزات و روشهای خاصی به فرد کمک میکند تا بهتر بتواند امور روزانه خود را مدیریت کرده و از آسیب بیشتر بر مفاصل و خستگی جلوگیری کند.
- فعالیت بدنی: با وجود اینکه در آغاز فعالیت بدنی، بیماران آرتریتی ممکن است دردهایی داشته باشند، ولی با ادامه فعالیت، در درازمدت علائم و دردهای آنها کاهش خواهد یافت. این افراد باید ورزشهایی نظیر پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری، که به آنها ورزشهای مفصل دوست اطلاق میشود، را انجام دهند.
علت آرتریت
یک دلیل مشخص برای تمام انواع آرتریت وجود ندارد. علل این بیماری بر اساس نوع بیماری متغیر است. برخی علل احتمالی عبارتند از:
- ضربه که منجر به ایجاد آرتریت تحلیل برنده میشود
- متابولیسم نامناسب که منجر به نقرس میشود
- عوامل ارثی مانند ابتلا به استئوآرتریت
- عفونت مانند ابتلا به بیماری لایم
- نارسایی سیستم ایمنی مانند روماتوئید آرتریت و لوپوس
انواع آرتریت
اغلب انواع آرتریت علل چندگانه دارند، ولی برخی از آنها هیچ دلیل مشخصی ندارند و نمیتوان بروز آنها را پیشبینی کرد.
برخی افراد هم به صورت ژنتیکی مستعد ابتلا به نوع خاصی از آرتریت هستند و برخی فاکتورهای خارجی مانند عفونت و مصرف دخانیات میتوانند باعث فعال شدن ژنهای مربوط به بیماری در آنها شوند.
همانطور که ذکر شد نقش تغذیه نیز در کنترل علائم و ریسک ابتلا به آرتریت مهم است. غذاهای که التهاب را افزایش میدهند، مانند غذاهایی با منشاء حیوانی و غذاهای حاوی شکر سفید علائم آرتریت را تشدید میکنند.
نقرس: نوعی از آرتریت است که ارتباط مستقیم با تغذیه دارد. افزایش اسید اوریک خون که حاصل رژیم غذایی غنی از پورین است، مانند غذاهای دریایی و گوشت قرمز، منجر به نقرس می شود. با این حال سبزیجات و غذاهای گیاهی حاوی پورین علائم نقرس را تشدید نمیکنند.
ریسک فاکتورهای آرتریت
- سن: ریسک ابتلا به انواع آرتریت با افزایش سن بیشتر می شود.
- جنس: بیشتر انواع آرتریت در زنان دیده میشوند و ۶۰ درصد مبتلایان به آرتریت را زنان تشکیل میدهند، با این حال نقرس در میان مردان شایعتر است.
- ژنتیک: برخی از ژنها با افزایش خطر ابتلا به برخی از انواع آرتریت مرتبط هستند، مانند روماتوئید آرتریت و لوپوس.
علائم آرتریت
علائم آرتریت بسته به نوع آن بسیار گسترده و متنوع هستند. این علائم ممکن است به آرامی و یا ناگهانی شروع شوند. از آنجایی که آرتریت بیماری مزمنی است علائم آن ممکن است روشن و خاموش شوند و یا برای مدتی طولانی وجود داشته باشند. با این حال هر فرد یکی از چهار علائم زیر را مشاهده کند بهتر است با پزشک مشورت کند:
- درد: درد آرتریت ممکن است دائمی باشد و یا گاهی باشد و گاهی از بین برود. ممکن است فقط در یک سمت بدن ظاهر شده و قسمتهای زیادی را درگیر کند.
- ورم: در برخی انواع آرتریت پوست روی مفصل درگیر، قرمز و متورم شده و هنگام لمس گرم است.
- خشکی: خشکی علامت اختصاصی آرتریت است. در برخی از انواع آن خشکی بعد از بیدار شدن از خواب، بعد از نشستن طولانی روی صندلی و یا ماشین دیده میشود. در انواع دیگر، خشکی بعد از انجام ورزش دیده میشود و ممکن است مداوم باشد.
- مشکل در حرکت مفصل: اگر حرکت دادن مفصل و یا بلند شدن از صندلی سخت و دردناک است، ممکن است نشانه آرتروز و یا مشکل مفصلی دیگری باشد.
علائم آرتریت روماتوئید
از آنجایی که آرتریت روماتوئید بیماری سیستمیک است، اغلب مفاصل را در هر دو سمت بدن درگیر میکند و مفاصل کمر، انگشتان، زانوها، پاها و مچها بیشتر از سایر مفاصل درگیر میشوند. علائم آن عبارتند از:
- خشکی صبحگاهی که بیشتر از یک ساعت طول میکشد.
- درد در مفاصل درگیر هر دو سمت بدن
- کاهش تحرک مفصلی و بدشکل شدن مفصل
استئوآرتریت: استئوآرتریت نتیجه ساییدگی در مفصل است. این اتفاق در مفاصلی که بیشتر از سایر مفاصل حرکت میکنند میافتد. علائم آن عبارتند از:
- درد و خشکی در مفصل
- دردی که بعد از ورزش و یا فشار بر مفصل بدتر میشود
- صدای مالش، سایش و شکستگی هنگام حرکت مفصل
- خشکی صبحگاهی
- دردی که خواب را مشکل میکند
گاهی این بیماری با تغییر شکلی که در مفصل اتفاق افتاده و در عکس اشعه ایکس مشاهده میشود، تشخیص داده میشود، بدون اینکه فرد هیچ علامتی داشته باشد. این بیماری معمولاً مفاصل را در یک سمت بیشتر از سمت دیگر درگیر میکند.
آرتریت کودکان
علائم آرتریت در کودکان:
- مفصل متورم، قرمز و گرم
- مفصل خشک یا دارای محدودیت حرکتی
- مشکل در حرکت دادن بازو یا پا
- تب ناگهانی که گاهی بالا رفته و گاهی پایین میآید
- راش پوستی روی بدن و اندام ها که با تب بروز میکند
- در کل حال عمومی کودک خوب به نظر نمیرسد
روماتوئید آرتریت نوجوانی میتواند منجر به مشکلات چشمی مانند التهاب مشیمیه و عنبیه شود. علائم مشکلات چشمی مربوط به آرتریت عبارتند از:
- قرمزی چشمها
- درد چشم، خصوصاً هنگام نگاه کردن به نور
- تغییرات بینایی
علائم آرتریت سپتیک
علائم آرتریت سپتیک خیلی سریع بروز کرده و پیشرفت میکنند و عبارتند از:
- تب
- درد شدید مفصلی که با حرکت تشدید میشود
- تورم در یک مفصل
علائم آن در نوزادان عبارتند از:
- گریه هنگام حرکت مفصل درگیر
- تب
- ناتوانی در حرکت اندام با مفصل درگیر
- تحریک پذیری
علائم در کودکان بزرگتر و بزرگسالان عبارتند از:
- ناتوانی در حرکت دادن اندام با مفصل درگیر
- درد مفصلی شدید به همراه تورم و قرمزی
- تب و گاهی لرز
فیبرومیالژیا
علائم فیبرومیالژیا عبارتند از:
- درد گسترده معمولاً همراه با نقاط تحریک پذیر
- مشکلات خواب
- خستگی
- استرس روانی
- خشکی صبحگاهی
- گزگز و یا بی حسی در دست و پا
- سردرد و میگرن
- سندروم رودهی تحریک پذیر
- مشکلات حافظه
- دوره های قاعدگی دردناک
آرتریت پسوریازیس
علائم آرتریت پسوریازیس خیلی خفیف بوده و فقط چند مفصل مانند بندهای آخر انگشتان را درگیر میکند. نوع شدیدتر آن میتواند چند مفصل را همزمان درگیر کند، مانند مفاصل ستون مهره ها. علائم درگیری ستون فقرات اغلب در قسمت پایین کمر دیده میشود و عبارتند از: خشکی، سوزش و درد. افراد مبتلا به آرتریت پسوریازیس اغلب تغییراتی را در پوست و ناخنها شاهد هستند و این علائم با اوج گرفتن بیماری تشدید شده و با خاموش شدن آن کمتر میشوند.
نقرس
علائم نقرس عبارتند از:
- درد و تورم، که اغلب در انگشت بزرگ پا، زانو و قوزک پا دیده میشود
- درد ناگهانی شبانه ضرباندار
- مفاصل حساس، گرم و متورم
- گاهی تب
افرادی که برای مدت طولانی دچار نقرس بوده اند ممکن است دچار توفوس شوند. توفوس به برجستگی در زیر پوست اطراف مفصل، نوک انگشتان و لاله گوش گفته میشود که باعث بدشکلی آن قسمت میشود.
سندروم شوگرن
علایم سندروم شوگرن:
چشم های خشک و خارش دار و احساس جسم خارجی در چشم
- خشکی دهان
- مشکل در بلع و خوردن
- کاهش حس چشایی
- مشکل در حرف زدن
- بزاق غلیظ و چسبناک
- درد و سوزش دهان
- گرفتگی صدا
- خستگی
- تب
- تغییر رنگ دستها و پاها
- درد و تورم مفاصل
- تورم غدد
اسکلرودرمی
علائم آن عبارتند از:
- تغییر رنگ انگشتان دست و پا در مواجهه با سرما که به آن سندروم رینولد نیز گفته میشود
- ریزش مو
- پوست روشنتر و یا تیره تر از شرایط عادی
- خشکی و سختی پوست انگشتان، دستها جلوی بازو و صورت
- نقاط کوچک و سفید زیر پوستی که گاهی سر باز کرده و ماده سفیدی مانند خمیر دندان از آن خارج میشود
- پوست صورت خشک و ماسکه
- بی حسی و درد در پاها
- درد، خشکی و تورم مچ و انگشتان و سایر مفاصل
- سرفه خشک، تنفس کوتاه و خس خس سینه
- مشکلات معده و روده مانند نفخ بعد از خورد غذا، یبوست و اسهال
- مشکلات بلع
- رفلاکس مری و سوزش سر دل
لوپوس اریتروماتوز سیستمیک (SLE)
علائم SLE :
- راش قرمز و یا تغییر رنگ در صورت که به شکل پروانه روی بینی و گونه ها دیده میشود
- مفاصل دردناک و متورم
- تب بی دلیل
- درد سینه هنگام تنفس عمیق
- غدد متورم
- خستگی زیاد
- ریزش موی غیر طبیعی
- حساسیت به خورشید
- تعداد گلبول های خون پایین
- افسردگی و مشکلات حافظه