تاریخچه پول [تاریخچه پیدایش پول و روش های تبادل پول]

آن چیست که ما اکثر ساعات روز را در پی دریافت آن هستیم؟ چیزی که اکثر ما معتقدیم که واژه چرک کف دست اصلاً برازنده آن نیست. زیرا ما اکثر عمر خود را در فعالیت برای رسیدن به آن هستیم. دیگر کمتر کسی وجود دارد که اهمیت پول را دریافت نکرده باشد. پول اساساً وسیله‌ای است که ما می‌توانیم با استفاده از آن به خواسته‌ها و آرزوهای خود برسیم. از همین رو بد نیست بدانیم اجداد ما چگونه به فکر استفاده از پول افتادند. در این مقاله ما تاریخچه پول را از زمان پیدایش تا عصر حاضر مورد بررسی قرار می‌دهیم. با مجله اینترنتی عصر پنجشنبه همراه باشید.

تفاوت ارز و پول

پیش از پرداختن به تاریخچه پول لازم است تا با تفاوت ارز و پول آشنا شویم. در زمان حال معمولاً ما این دو واژه را در تقابل با یکدیگر به کار می‌بریم. اما در مجموع بر اساس نظریات اقتصاددانان با یکدیگر تفاوت دارند. براساس برخی نظریه‌ها، پول ذاتاً مفهومی نامشهود است. از سوی دیگر ارز به‌نوعی تجلی فیزیکی یا محسوس مفهوم ناملموس پول است. بدین ترتیب می‌توان گفت که پول مفهومی کلی‌تر نسبت به ارز است. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که  ارز شامل مواردی مانند: سکه، اسکناس و… است که ما به‌صورت پول از آن‌ها استفاده می‌کنیم. بدین ترتیب ما در تاریخچه پول شاهد به‌وجودآمدن ارزهای گوناگونی هستیم که در زمان خود به‌عنوان پول استفاده می‌شدند. در ادامه می‌توانید با تعریف پول بر اساس نظریات علمی آشنا شوید.

پول چیست؟

تا کنون نظریات و تعاریف گوناگونی از پول ارائه شده است. در واقع هرکدام سعی کرده‌اند تا به‌نوعی به تعریف کامل و جامعی از آن بپردازند. پول وسیله مبادله‌ای باارزش شناخته می‌شود که به‌منظور تسهیل در تجارت محصولات و خدمات توسط انسان‌ها به کار گرفته شده است. شکل‌های گوناگون پول در طول تاریخ مانند: اشیا در طبیعت، سکه‌ها، پول کاغذی و… به خودی خود ارزش واقعی ندارند. در واقع این انسان‌ها بوده‌اند که به جهت آسان‌تر کردن فرایند معامله و رسیدن به خواسته‌های خود به مواردی که ذکر کردیم اهمیت بخشیدند. به همین دلیل سفری در دل تاریخچه پول می‌تواند به ما این نکته را نشان دهد. در دوره‌هایی از تاریخ ما اشیایی را به عنوان پول در نظر گرفته‌ایم که در عصر حاضر دیگر ارزش و اهمیت گذشته را ندارند.

تاریخچه پیدایش پول

امروزه اگر از هر کودکی بپرسید که پول چیست قطعاً پول‌های کاغذی را به شما نشان می‌دهد. در زمان کنونی ما دیگر پول نقد کمی همراه خود حمل می‌کنیم. در واقع از طریق گوشی‌های خود یا عابربانک‌ها پول را برای نکاتی که مدنظرمان است خرج می‌کنیم. در سال‌های اخیر نیز شاهد حضور ارزهای دیجیتال هستیم. تمامی این موارد به‌یک‌باره به دست نیامده است. ذات معامله نگر بشر در اثر تکامل توانسته به شکل‌های امروزی پول دست یابد. از همین رو ما از آغاز پیدایش پول تا موارد کنونی را مورد بررسی قرار می‌دهیم. انواع پول‌ها شامل موارد زیر است.

• مبادله کالا با کالا
• اشیا در طبیعت
• سکه
• پول چرم
• پول کاغذی
• کارت‌های اعتباری
• بیت‌کوین

• مبادله کالا با کالا

در تمدن‌های نخستین انسان‌ها به جهت تأمین نیازهای خود کالاهای خود را با یکدیگر تبادل می‌کردند. ویژگی مثبت این مدل از معامله این بود که می‌توانستند به خواسته‌های خود برسند. با این حال اشکالات گسترده‌ای نیز در این مدل وجود داشت. اصلی‌ترین مشکل، عدم تعادل و موازنه بین کالاهای ردوبدل شده بود. به طور مثال فردی که گاو داشت برای رفع نیازهای خود آن را با نمک مبادله می‌کرد. روشن است که در این وضعیت ارزش گاو و نمک یکسان نبوده و یک طرف معامله ضرر می‌کرد. یکی دیگر از معایب نیز به خطراتی که در کمین برخی از کالاها بود می‌توان اشاره کرد. به مثال مبادله گاو و نمک بازمی‌گردیم. فردی که گاو داشت باید مسیری طولانی را با گاو خود می‌پیمود. در این راه حمل گاو می‌تواند زمان زیادی طول بکشد.

تازه ممکن بود در اثر بلایای طبیعی گاو از بین برود. این نکات باعث شد تا انسان برای نخستین بار به فکر ایجاد یک ارز بیفتد. همچنین در این زمان بود که انسان برای اولین بار مفاهیمی همچون بدهکاری و اعتبار را به وجود آورد. زیرا در ذات تولید کشاورزی است که کارها زمان می‌برد تا به نتیجه برسد. کشاورز ممکن است نیاز داشته باشد چیزهایی بخرد که نمی‌تواند فوراً هزینه آن را بپردازد. بنابراین ایده بدهی و اعتبار مطرح شد. همچنین مفاهیم واردات و صادرات نیز در چنین دورانی به وجود آمد. در واقع ملت‌ها آنچه را که بیش از نیاز خود داشتند صادر کرده و آن چه را که نیاز داشتند را وارد می‌کردند.

• اشیا در طبیعت

 نخستین ارزهای رد و بدل شده در تاریخچه پول، به اشیای موجود در طبیعت بازمی‌گردد. به طور مثال تمدن‌های شکل گرفته در کنار دریا از صدف‌های دریایی به منظور مبادلات خود بهره می‌بردند. امروزه شواهدی مبنی بر استفاده از صدف‌ها به عنوان پول در تمدن‌های شکل گرفته کنار اقیانوس هند، اقیانوس آرام، اقوام اروپایی و بومیان قاره آمریکا وجود دارد. استفاده از صدف‌ها دارای یک سری از مزیت‌ها بود. به طور مثال می‌توان به اندازه کوچک و با دوام بودن آن‌ها اشاره کرد. دیگر مشکل حمل‌ونقل کالاها با استفاده از صدف‌ها از بین می‌رفت. همچنین انسان‌ها در زمان کمتری نسبت به مبادله کالا با کالا به خواسته خود می‌رسیدند. در اقوام دیگر نیز از دیگر اشیای طبیعی به عنوان پول استفاده می‌شد. به طور مثال مردم فیجی دندان نهنگ را به منظور خرید کالاها به‌عنوان پول به رسمیت می‌شناختند. مردم جزایر اقیانوسیه سنگ‌های آهک را می‌تراشیدند و از آن‌ها به عنوان  پول بهره می‌بردند. در برخی از نقاط چین، هند باستان و  اقوام آفریقایی نیز استفاده از پوست گاو مرسوم بوده است.

• سکه

پیش از ایجاد سکه‌های امروزی تمدن‌ها از فلزات گوناگون به‌عنوان پول استفاده می‌کردند. به طور مثال رومی‌ها از مفرغ به‌عنوان پول بهره می‌بردند. در دوره‌ای از تاریخچه پول نیز استفاده از برنز رایج بوده است. اسپارت‌ها نیز سکه‌هایی از آهن را ضرب می‌کردند. در تمدن بین‌النهرین ابتدا نقره و غلات به‌عنوان واحدهای حساب در نظر گرفته می‌شد. بعدها فلز مس توانست ارزشی بیشتر از نقره پیدا کند و جای آن را بگیرد. در چین نیز سکه‌هایی از برنز رایج بوده که در وسط آن‌ها سوراخی ایجاد می‌شد. در مجموع می‌توان گفت که استفاده از فلز به‌عنوان پول ریشه در ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد دارد. اما شواهد نشان می‌دهد که شکل استاندارد و تا حدی امروزی سکه به ۷۰۰ سال قبل از میلاد بازمی‌گردد.

قبل‌تر و در زمان مصریان نیز از طلا به‌صورت شمش‌های مشخص به‌عنوان پول استفاده می‌شد اما شکل امروزی را نداشت. بنابر گفته بسیاری از مورخان شکل امروزی سکه از زمان پادشاهی به نام الیاتس در لیدیا واقع در ترکیه امروزی به وجود آمد. نخستین سکه ساخته شده مخلوطی از طلا و نقره بود و شکلی همچون لوبیا داشت. نشانی از پادشاهی نیز بر روی سکه‌ها درج می‌شد. این مدل از پول به‌سرعت توانست جایگاه مستحکمی را به دست آورد. در زمان پادشاهی پسر الیاتس، کرزوس، تنها یک مدل از سکه ضرب نمی‌شد. در واقع او دستور داد که سکه‌های طلا و نقره را به‌صورت جداگانه ضرب کنند. همین عوامل باعث شد تا ملل دیگر نیز به‌سرعت روی به استفاده از سکه بیاورند.

• پول چرم

مدت کوتاهی پس از ضرب سکه در برخی از مناطق کره زمین، از چرم و پوست حیوانات به‌عنوان پول استفاده می‌شد. شواهدی بر استفاده از چنین پولی امروزه در روم باستان و فرانسه یافت شده است. برخی از منابع نیز اشاره به این دارند که در زمان پترکبیر نیز روس‌ها از این مدل پول استفاده می‌کردند. صدسال پیش از میلاد نیز چینی‌ها از پوست گوزن سفید به‌عنوان پول بهره می‌بردند. استفاده از پول‌های چرم اگرچه عمر کوتاهی داشتند اما در نهایت جرقه‌های اولیه برای ایجاد پول کاغذی به وجود آمد.

• پول کاغذی

شواهد فراوانی نشان می‌دهد که منشأ استفاده از پول کاغذی به دوران پادشاهی امپراتور ژنزانگ در چین بازمی‌گردد. از همین رو می‌توان قدمت آن را در هزار سال پس از میلاد تخمین زد. چینی‌ها به‌منظور ساختن پول کاغذی از پوست درختان توت استفاده می‌کردند. آن‌ها این مدل از پول را با نام جیائوزی نام‌گذاری کردند. با گسترش تجارت اروپا در اواخر قرون‌وسطی، استفاده از اسکناس رایج شد. تجارت پررونق عمده فروشی ایتالیا در پارچه، لباس‌پشمی، قلع و سایر کالاها برای گسترش سریع آن به‌شدت به اعتبار وابسته بود. از همین رو استفاده از برات‌های تجاری نیز در این زمان گسترش یافت.

کالاها در مقابل یک برات به خریدار عرضه می‌شد که به منزله قول خریدار برای پرداخت پول در تاریخ معینی بود. هدف اصلی این صورت‌حساب‌ها این بود که در آن زمان سفر با پول نقد خطرناک بود. در مجموع علی‌رغم اینکه استفاده از پول کاغذی توانست بسیاری از معایب مدل‌های قبلی را نداشته باشد اما همچنان مشکلاتی را به همراه داشت. از جمله این مشکلات می‌توان به پول فیات اشاره کرد. پول فیات پولی است که بدون پشتوانه و در اثر دستورات دولتی و قانون عرضه می‌شود. در نهایت عرضه بی‌رویه چنین شکلی از پول می‌تواند تورم را به وجود آورد.

• کارت‌های اعتباری

استفاده از اعتبار به جهت مبادلات تجاری از قدیم وجود داشته است. اما به جهت رفع برخی از مشکلات پول کاغذی در سال ۱۹۵۰ اولین بار کارت های اعتباری تولید شد. به مرور زمان این کارت ها با استقبال مردم مواجه شد. زیرا دیگر انسان ها برای خرید کالاهای خود نیازی به حمل پول نقد نداشتند. در اواخر قرن بیست کارت ها به شکلی طراحی شد که امکان رمزگذاری آن ها نیز وجود داشت. درست زمانی که همه فکر می کردند که دیگر کارت های ارائه شده از سوی بانک ها تکامل یافته ترین شکل ارز در تاریخچه پول است اما انسان ها توانستند شکل دیگری را نیز  خلق کنند. در ادامه با بیتکوین آشنا خواهید شد.

• بیت‌ کوین و ارزهای دیجیتال

پس از مدت‌ها انسان توانست تا ارزی را ابداع کند که در انحصار دولت‌ها نباشد. بیت‌ کوین ارز دیجیتالی است که در سال ۲۰۰۹ ایجاد شد. این ارز دیجیتال توسط یک برنامه نویس یا گروهی از برنامه نویسان ناشناس به نام ساتوشی ناکاموتو ایجاد شد. در نگاه اول ممکن است به نظر برسد که تحت نظارت نبودن این ارز می تواند مشکلات فراوانی را ایجاد کند اما در واقع نظارت اصلی آن برعهده خود مردم است.  عرضه محدود بیت کوین باعث شده تا دیگر شاهد مشکلات پول های کاغذی مانند از چاپ بی رویه نباشیم. بیت کوین ها در اثر فعالیت ماینینگ ها و بر مبنای حل مسائل پیچیده ریاضی ایجاد می شوند. امروزه علاوه بر بیتکوین، ارزهای دیجیتالی دیگری نیز به وجود آمده اند. تا کنون ارزهای دیجیتال امروزی ترین شکل پول به شمار می روند. باید دید در آینده چه مدلی از ارز جای آن ها را در تاریخچه پول می گیرد.

تاریخچه جعل پول

جالب است بدانید که تاریخچه جعل پول نیز ریشه‌ای قدیمی دارد. در واقع قدمت آن  به دورانی  بازمی‌گردد که انسان‌ها از صدف‌ها به‌عنوان پول استفاده می‌کردند. در تاریخ نیز حکومت ها به جهت جلوگیری از جعل پول قوانین سفت و سختی را وضع می کردند. به طور مثال در قرن چهاردهم هر کسی که در چین پول را جعل کرده بود مجازاتی معادل قطع کردن سر را برای او در نظر می گرفتند. در انگلستان نیز جاعلین پول را زنده می سوزاندند. در زمان مستعمره کردن قاره آمریکا توسط انگلیسی ها نیز مجازات اعدام را برای جاعلین پول تعیین کردند. امروزه نیز اگرچه همچون گذشته به صورت سخت با این گونه افراد برخورد نمی کنند. البته مجازاتی برای آن ها در نظر گرفته می شود. البته به مرور زمان با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته شاهد کاهش جعل پول هستیم.