تاریخچه تقویم شمسی؛ نکات مهمی که باید بدانید
آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که تقویم شمسی از کجا آمده و چه کسی اولین بار این تقویم را تنظیم کرده است؟ تقویم شمسی، مرجع اصلی تاریخ گذاری ما محسوب می‌شود و برای همین خیلی خوب می‌شود اگر بدانیم که از کجا آمده و اولین سازندگان آن چه کسانی هستند. چرا هر سال ۳۶۵ روز است و هر ۴ سال یکبار ۳۶۶ روز می‌شود؟ چرا ماه‌های سال یا ۳۰ روز دارند یا ۳۱ روز؟ علت این که سال به ۱۲ ماه تقسیم شده چیست؟ این سوالات مرتبط به تاریخچه تقویم شمسی است. اگر برای شما هم اطلاع از تاریخچه تقویم شمسی جذاب است و مایلید پاسخ سوالاتی که در این باره در ذهنتان نقش بسته را بیابید، تا پایان این مطلب با مجله آنلاین عصر پنجشنبه همراه شوید.
نگاهی کلی به تاریخچه تقویم شمسی
در زمان ملکشاه سلجوقی، برای اصلاح تقویم یزدگردی اقداماتی صورت گرفت که نتیجه آن شد تقویم شمسی یا تقویم هجری. این اقدامات با نام پروژه گاه‌شمار جلالی انجام شد که ریاضی‌دانان و ستاره‌شناسان زیادی درگیر آن بودند، اما حتما شنیده‌اید که کار اصلی را ریاضی‌دان و ستاره‌شناس بزرگ ایرانی حکیم عمر خیام انجام داد.
مبدا این تقویم زمان هجرت پیامبر از مکه به مدینه بود و اولین روز بهار برای احتساب روزهای سال درنظر گرفته شده است. در ۱۱ فروردین ۱۳۰۴ بود که مجلس شورای ملی این تقویم را به عنوان تقویم رسمی کشور انتخاب کرد. تفاوت تقویم هجری شمسی امروزی ما با چیزی که خیام تنظیم کرد تنها در نام ماه‌های سال و تعداد روزهای هر ماه است که البته برای اطلاع دقیق از ریشه این نام گذاری بهتر است تاریخچه تقویم شمسی را دقیق‌تر بخوانید. امروزه این تقویم به‌عنوان تقویم رسمی کشور ایران و افغانستان شناخته می‌شود و جزو تقویم‌های بسیار دقیق دنیا محسوب می‌شود.
سال هجری شمسی چیست؟
پدیده نجومی که براساس آن تقویم شمسی تنظیم شده است، حرکت ظاهری خورشید در طول شبانه‌روز است. تا قبل از اینکه خیام پیشنهاد دهد که طول روز بر اساس مدت زمان حرکت ظاهری خورشید به دور زمین تنظیم شود، در سراسر دنیا از حرکت ماه به دور زمین برای اندازه‌گیری زمان استفاده می‌شد. در تاریخچه تقویم شمسی آمده که در ابتدا نام ماه‌های سال چیزی که امروزه انتخاب شده نبوده و از نام ماه‌های قمری برای آن استفاده می‌شده است. هر سال این تقویم ۳۶۵ روز با ۱۲ ماه است که ۶ ماه اول سال ۳۱ روزه است و ۶ ماه دوم ۳۰ روزه. در این تقویم هر ۴ سال یک بار تعداد روزهای سال به جای ۳۶۵ روز ۳۶۶ روز است. برای اصلاح این اختلاف، هر ۴ سال یک بار که آن را سال کبیسه می‌نامند، یک روز به تعداد روزهای سال اضافه می‌شود؛ چون مبنای این تقویم حرکت ظاهری خورشید است، روز اول اعتدال بهاری به عنوان روز اول تقویم شمسی انتخاب شده است. آیا می‌دانید مدت زمانی که طول می‌کشد تا خورشید یک بار دور زمین بچرخد چقدر است؟
سال هجری شمسی به میلادی
تاریخچه تقویم شمسی با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده است. ایده استفاده از حرکت ظاهری خورشید که توسط خیام مطرح شد و منجربه خلق تقویم هجری شمسی شد به شکلی به اروپا راه یافت و شخصی به نام آلویسیوس لیلیوس آن را تغییر داد و با گاه‌شماری رومی منطبق کرد؛ سپس این گاه‌شماری در زمان گرگوری سیزدهم پذیرفته شد و به همین دلیل تقویم میلادی را تقویم گرگوری نیز می‌نامند که ساختار آن دقیقا مشابه تقویم هجری شمسی است و از ۱۲ ماه با نام‌های رومی تشکیل شده و باساس حرکت ظاهری خورشید تنظیم شده است. همچنین گرگوری متوجه شد که هر ۴ سال یک بار این تقویم نیاز به اصلاح دارد و بعد از کشف او بود که تعداد روزهای سال به جای ۳۶۵ روز به ۲۴۲۵/۳۶۵ روز تغییر داده شد تا این تقویم هر ۳۳۲۰ سال نیاز به اصلاح داشته باشد. برای این که بتوانید سال شمسی را به سال میلادی تبدیل کنید تنها کافی است سال شمسی را در ۶۲۱ یا ۶۲۲ جمع کنید تا سال میلادی به دست آید. زمانی از ۶۲۱ استفاده می‌کنید که تاریخ شمسی شما از اول فروردین تا ۱۰ دی باشد و اگر تاریخ شمسی از ۱۱ دی تا آخر سال بود، باید عدد ۶۲۲ را به آن اضافه کنید.
ماه هجری شمسی
در طول تاریخ تقویم شمسی نام ماه‌های سال همین نام‌های آشنایی که امروزه می‌شناسیم، نبوده است. در ابتدا از ماه‌های تاریخ جلالی یا قمری استفاده می‌شده، اما بعد از این که در سال ۱۳۰۲ قمری عبدالغفار خان نجم‌الدوله پیشنهاد داد که تقویم ایران از قمری به شمسی تغییر داده شود، نمایندگان مجلس ملی این موضوع را بررسی کردند و درنهایت در سال ۱۲۶۶ هجری شمسی به‌صورت رسمی تقویم ایران از قمری به شمسی تغییر پیدا کرد. نام ماه‌های هجری شمسی نیز در طول تاریخ تقویم شمسی تغییر کرده است، اما درنهایت این نام‌ها از روی نام‌های باستانی ساسانی امشاسپندان و بعضی خدایان زرتشتی برگزیده شد و به شکلی که امروزه می‌شناسیم، درآمد. درباره تاریخچه تقویم شمسی و تقسیم سال به ۳۶۵ روز بد نیست بدانید که ابتدا مصریان این کار را انجام دادند و علت آن نوشتن اعداد در مبنای ۶۰ است. در این مبنا یک دایره را می‌توان به ۳۶۰ قسمت تقسیم کرد که ۵ روز اضافه برای تطبیق آن با تعریف یک ساعت در آن زمان بوده است. دلیل این که هر سال نیز به ۱۲ ماه تقسیم می‌شود این است که خورشید در حرکت سالانه خود در آسمان از ۱۲ صورت فلکی گذر می‌کند که دایره‌البروج نامیده می‌شود.
در این مقاله که درباره تاریخچه تقویم شمسی بود سعی کردیم ابتدا توضیح دهیم که چه کسی یا کسانی اولین بار این تقویم را تنظیم کرده‌اند و علت آن چه بوده است. سپس در تاریخچه تقویم شمسی جلو آمدیم و دریافتیم که در سال ۱۳۰۴ هجری قمری بوده که به‌صورت رسمی در ایران از تقویم هجری شمسی استفاده شده است. همچنین متوجه شدیم که مبدا این تقویم مهاجرت پیامبر بوده است. در ادامه نیز به مقایسه تقویم هجری شمسی با تقویم میلادی یا گرگوری پرداختیم که گفته شد در طول تاریخچه تقویم شمسی نشان داده شده که تقویم میلادی تحت تاثیر تقویم شمسی ساخته شده یا حداقل از آن الهام گرفته است.
- عالی