قرنطینه دوران کرونا چه تاثیری روی سیستم ایمنی بدن دارد؟
بیش از یک سال است که جهان با بیماری همه‌گیر کرونا (COVID-19) درگیر است. طی این مدت بسیاری از مردم دوره‌های مختلف قرنطینه دوران کرونا را پشت سر گذاشته‌اند یا مجبور بوده‌اند فاصله فیزیکی را با دیگران رعایت کنند. ضد عفونی کردن دست‌ها و استفاده از ماسک به یک موضوع رایج تبدیل شده و با سرماخوردگی خیلی عادی برخورد نمی‌شود. اما این تغییرات سبک زندگی چه تأثیری روی سلامتی ما دارند؟
در این مقاله، تاثیر حفظ فاصله فیزیکی از دیگران را روی سیستم ایمنی بزرگسالان، کودکان و شیرخواران متولد شده در دوران همه‌گیریورزش بررسی می‌کنیم. با توجه به اینکه بیشتر مردم با هم در ارتباط نیستند، بعضی افراد در مورد به خطر افتادن سیستم ایمنی بدن خود ابراز نگرانی می‌کنند.
آیا ممکن است سیستم ایمنی مقابله با عوامل بیماری‌زا را فراموش کند؟ تا زمانی که فرد به دوران بزرگسالی برسد، سیستم ایمنی بدن او در معرض انواع باکتری‌ها و ویروس‌ها قرار گرفته و به این مهاجمان حمله کرده است. در حقیقت، سیستم ایمنی از قبل یاد گرفته که چگونه میکروب‌ها را نابود کند و در اثر قرنطینه‌های طولانی‌مدت این موضوع را فراموش نخواهد کرد. اما در مورد کودکان خردسال که سیستم ایمنی بدن آن‌ها هنوز در مرحله یادگیری است، چه اتفاقی می‌افتد؟
کودکان و «فرضیه بهداشت»
فرضیه بهداشت عنوان میکند که عدم تماس کودک با میکروب‌ها شانس ابتلای او به بیماری‌های آلرژیک را بالا می‌برد. اقدامات بهداشتی مثل شستن مکرر دست‌ها که برای محافظت از کودکان در برابر عفونت انجام می‌شود، میزان مواجهه با میکروب‌ها را کاهش می‌دهد.
سیستم ایمنی در بدو تولد شبیه رایانه‌ای است که دارای سخت‌افزار و نرم‌افزار است، اما داده‌های کمی دارد. داده‌های اضافی باید در طول سال اول زندگی، از طریق تماس با میکروارگانیسم‌های سایر انسان‌ها و محیط طبیعی کسب شود. اگر این داده‌ها ناکافی یا نامناسب باشند، مکانیسم‌های تنظیم‌کننده سیستم ایمنی بدن از کار می‌افتند. در نتیجه، این سیستم نه تنها به ارگانیسم‌های مضر که باعث ایجاد عفونت می‌شوند، بلکه به اهداف بی‌خطر مانند گرده گیاهان، گرد و غبار خانه و مواد حساسیت‌زای غذایی هم حمله کرده و در نتیجه باعث بیماری‌های آلرژیک می‌شوند.
افزایش اگزما، آسم، تب یونجه و آلرژی‌های غذایی طی ۳۰ سال گذشته احتمالا از کاهش مواجهه با عفونت‌ها ناشی می‌شود.
پروفسور Jonathan Hourihane می‌گوید:
«ما می‌خواهیم کودکانی را ببینیم که روی زمین بازی می‌کنند، کثیف می‌شوند و در محیط‌های مختلف با افراد زیادی در تماس هستند. این امر معمولا به یک سیستم ایمنی قوی و جمعیت سالمی از باکتری‌های روده به نام میکروبیوم منجر می‌شود.»
بعضی میکروب ها دوست محسوب می شوند
گروهی از محققان معتقدند که شواهد از مفهوم تنظیم ایمنی در اثر برهم‌کنش میکروب-میزبان حمایت می‌کنند. اما فرضیه بهداشت گمراه‌کننده است. ویروس‌ها از جمله ویروس SARS-CoV-2 که باعث COVID-19 می‌شود با آنتی‌بیوتیک قابل درمان نیستند. به همین دلیل، اقدامات بهداشتی مانند شستن دست‌ها و تمیز کردن سطوح برای پیشگیری از آن‌ها اهمیت زیادی دارند.
در سال ۲۰۰۳ فرضیه «دوستان قدیمی» جایگزین فرضیه بهداشت شد. طبق فرضیه جدید، مهمترین میکروب‌هایی که انسان با آن‌ها در تماس بوده به سرماخوردگی، سرخک یا سایر بیماری‌های دوران کودکی مربوط نیست. بلکه آن میکروب‌هایی مهم هستند که در طول تاریخ وجود داشته‌اند. شواهدی از وجود این میکروب‌ها در دورانی که انسان‌ها شکار می‌کردند و سیستم ایمنی در حال تکامل بوده، به دست آمده است. به این میکروب‌ها که همراه با سیستم ایمنی پستانداران تکامل پیدا کرده‌اند، دوستان قدیمی گفته می‌شود. به نظر می‌رسد که این میکروب‌ها در توسعه سیستم ایمنی بدن انسان نقش دارند. این میکروب‌ها هم داخل و هم خارج بدن زندگی می‌کنند و منشا آن‌ها پوست، روده و دستگاه تنفسی انسان است.
به گفته محققان، مواجهه با میکروب‌ها حیاتی است. چون این امر در حفظ تعادل سیستم ایمنی و جلوگیری از فعالیت بیش از حد آن موثر است. فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی، دلیل اصلی ایجاد آلرژی است.
مهمترین زمان‌های زندگی برای مواجهه با دوستان قدیمی، دوران بارداری، زمان تولد و ماه‌های اول تولد است. در ارتباط بودن با مادر و خواهر و برادر مهم است. داشتن حیوانات خانگی هم باعث افزایش تنوع میکروب‌های موجود در خانه می‌شود.
ضد عفونی کننده دست: دوست یا دشمن؟
آیا ضد عفونی کردن دست‌ها روی سیستم ایمنی جوانان اثر دارد؟ گروهی از محققان این موضوع را رد می‌کنند. آن‌ها می‌گویند:
«این ایده که ما بتوانیم از طریق رعایت بیش از حد بهداشت، خانه‌های استریل ایجاد کنیم غیرقابل قبول است. به همان سرعتی که میکروب‌ها از بین می‌روند مجددا از طریق گرد و غبار، مدفوع حیوانات خانگی و غذاهای آلوده‌ای که به خانه آورده می‌شوند، جایگزین می‌شوند.»
به گفته این محققان، عواملی مثل تغییر رژیم غذایی و افزایش مصرف آنتی بیوتیک‌ها و همچنین شهرنشینی، شیوه مواجهه با میکروب‌ها را تغییر داده است. این موضوع باعث افزایش واکنش‌های آلرژیک مانند: اگزما، تب یونجه و آلرژی غذایی می‌شود. بنابراین، این ایده که بهداشت و نظافت زیاد باعث افزایش آلرژی شده، صحیح نیست.
تقویت ایمنی کودکان با استفاده از شیر مادر
در شیر مادر علاوه بر پروتئین، کربوهیدرات و چربی، ترکیبات دیگری هم وجود دارد که باعث تکامل سیستم ایمنی و محافظت از نوزاد در برابر عوامل بیماری‌زای محیطی می‌شود. شیر مادر تعدادی سلول ایمنی از جمله لنفوسیت، نوتروفیل و ماکروفاژ دارد که ایمنی را افزایش می‌دهند.
با این حال، یونیسف انگلیس هشدار می‌دهد که میزان شیردهی در دوران همه‌گیری کرونا به طور قابل توجهی کاهش پیدا کرده است. چون بسیاری از مادران در این دوران از حمایت خانواده و دوستان محروم شده‌اند. کاهش نرخ شیردهی می‌تواند سلامت مادر و کودک را در معرض خطر قرار دهد.
اثرات روانشناختی قرنطینه دوران کرونا بر ایمنی
رعایت فاصله اجتماعی از گسترش کرونا جلوگیری میکند. اما انزوای اجتماعی ناشی از آن می‌تواند روی سیستم قلبی عروقی و سیستم ایمنی بدن تاثیر داشته باشد.
به گفته محققان، جدایی عاطفی ناشی از انزوای اجتماعی توانایی بدن برای واکنش نشان دادن نسبت به عوامل بیماری‌زا را کاهش می‌دهد. هر چقدر دوران قرنطینه کرونا و انزوای اجتماعی طولانی‌تر باشد، پریشانی و تنهایی هم بیشتر خواهد بود. بنابراین، تغییرات فوق در سیستم ایمنی با گذشت زمان بدتر می‌شود.
طبق تحقیقات، استرس مزمن پاسخ‌های ایمنی مفید را سرکوب و پاسخ‌های ایمنی بیماری‌زا را تشدید میکند. در بزرگسالان، استرس ناشی از انزوا و همه‌گیری بیش از عدم مواجهه با میکروب برای سیستم ایمنی مضر است.
کودکان و ایمنی
تحقیقات انجام شده در کانادا نشان می‌دهد که در دوران همه‌گیری کرونا فقط ۸/۴ درصد از کودکان و ۶/۰ درصد از جوانان دستورالعمل‌های مربوط به فعالیت بدنی را رعایت می‌کنند. طی این مدت، کودکان و جوانان فعالیت بدنی کمتری داشته و زمان کمتری را در خارج از خانه گذرانده بودند. همچنین اوقات فراغت بیشتری داشته و مدت زمان بیشتری را به خواب اختصاص داده بودند. به گفته محققان، تحرک داشتن روی سلامت جسمی و روحی جوانان اثر داشته و سیستم ایمنی را تقویت میکند. بنابراین، یافته‌های این مطالعه نگران‌کننده هستند.
کلام پایانی
ورزش در کرونا ، بیرون رفتن از منزل، پیاده‌روی یا سایر فعالیت‌های بدنی برای سیستم ایمنی بزرگسالان، کودکان و شیرخواران مفید است. هوای تازه و فعالیت بدنی اثرات استرس روی سیستم ایمنی کودکان و بزرگسالان را کاهش می‌دهد. در شیرخواران، مواجهه با میکروب‌هایی که دوستان قدیمی نامیده می‌شوند، به تکامل سیستم ایمنی کمک میکند.
این روزها، مطالعاتی درباره تاثیر همه‌گیری کرونا روی نوزادان تازه متولد شده در حال انجام است. با این حال، هنوز نتیجه قطعی در مورد این موضوع به دست نیامده است. بنابراین، در حال حاضر ضد عفونی کردن دست‌ها، بهترین توصیه محسوب می‌شود.