هیپنوتیزم چیست ؟ چه کاربردی دارد؟ آشنایی با انواع هیپنوتیزم
هیپنوتیزم حالت روانی شبه خلسه است، که در آن توجه، تمرکز و تلقین‌پذیری فرد به شدت افزایش می‌یابد. از هیپنوتیزم اغلب به عنوان حالت شبه خواب نام برده می‌شود، ولی باید گفت حالتی از توجه متمرکز، تلقین‌پذیری بالا و رویاهای روشن است.
وقتی فرد در حالتی هیپنوتیزم است، به نظر می‌رسد که خواب است، ولی در واقع او در حال تجربه نوعی فراآگاهی است.
با وجود افسانه‌ها و تصورات غلط در مورد آن، هیپنوتیزم فرایندی بسیار واقعی و حقیقی است، که می‌تواند برای مقاصد درمانی به کار رود.
انواع هیپنوتیزم
روش‌های مختلفی برای انجام هیپنوتیزم وجود دارد:
- هیپنوتیزم هدایت شده:
در این نوع هیپنوتیزم، از ابزارهایی مانند صداهای ضبط شده و یا موسیقی استفاده می‌شود. سایت‌های آنلاین و نرم‌افزارهای موبایل از این نوع هیپنوتیزم استفاده می‌کنند.
- هیپنوتیزم درمانی:
این نوع از هیپنوتیزم برای درمان بیماری‌های روانی و توسط متخصص روانپزشک انجام می‌شود.
- خود هیپنوتیزمی:
در این حالت خود فرد عمل هیپنوتیزم را بر روی خودش انجام می‌دهد. از این نوع هیپنوتیزم، اغلب به عنوان ابزاری برای کنترل درد و استرس استفاده می‌شود.
کاربرد هیپنوتیزم چیست؟
افراد برای کاهش دردهای مزمن یا کاهش درد و اضطراب حاصل از اقدامات درمانی، مانند: جراحی و یا زایمان از هیپنوتیزم استفاده می‌کنند. موارد زیر تنها چند مورد از کاربردهای هیپنوتیزم هستند که توسط تحقیقات تایید شده‌اند:
- تسکین علائم مربوط به سندروم روده تحریک پذیر
- کنترل درد در اقدامات دندانپزشکی
- کاهش و یا درمان دردهای آرتریت روماتوئید
- تسکین و درمان درد زایمان
- کاهش علائم دمانس
- کاهش اسهال و استفراغ در بیماران تحت شیمی درمانی
تاثیرات هیپنوتیزم
تاثیر هیپنوتیزم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی افراد نوعی حس جداشدگی و آرامش بسیار هنگام هیپنوتیزم را گزارش کرده‌اند، در حالیکه افراد دیگر حس می‌کنند که اعمال آنها غیر ارادی است. برخی افراد در طی هیپنوتیزم کاملاً آگاه هستند و قادرند با اطرافیان خود صحبت کنند.
تجربیات محققی به نام ارنست هیلگارد نشان داد که هیپنوتیزم می‌تواند درک افراد را تحت تاثیر قرار دهد. او به افراد هیپنوتیزم شده تلقین کرد که درد را در بازوی خود حس نخواهند کرد و سپس بازوی آنها را در آب یخ قرار داد. افرادی که هیپنوتیزم نشده بودند تنها چند ثانیه توانستند بازوی خود را در آب یخ نگه دارند. در حالیکه افراد هیپنوتیزم شده برای چند دقیقه بازوی خود را در آب یخ نگه داشتند و هیچ دردی حس نکردند.
نکته هایی در رابطه با هیپنوتیزم
تحقیقات نشان دادند که بیشتر افراد قابلیت هیپنوتیزم شدن دارند:
- ۱۰ تا ۱۵ درصد افراد بسیار مستعد هیپنوتیزم شدن هستند.
- تقریبا ۱۰ درصد بالغین به سختی هیپنوتیزم می‌شوند و یا اصلاً هیپنوتیزم نمی‌شوند.
- کودکان بسیار مستعد هیپنوتیزم هستند.
- افراد خیال‌پرداز مستعد هیپنوتیزم هستند.
اگر علاقه‌مند به هیپنوتیزم شدن هستید، خیلی مهم است که به یک فرد متخصص که تجربه و مدرک این کار را دارد مراجعه کنید. بسیاری افراد و موسسات ادعای انجام هیپنوتیزم و ارائه مدرک آن را می‌کنند، ولی بهتر است به کسی مراجعه کنید که از مراجع معتبر تاییدیه داشته باشد.
مشکلات بالقوه
در مورد هیپنوتیزم سوءتفاهم‌های بسیاری وجود دارد.
گاهی افراد هیپنوتیزم شده دچار فراموشی می‌شوند، ولی در کل افراد تمام مراحل هیپنوتیزم را به خاطر می‌آورند. با این حال هیپنوتیزم می‌تواند اثر مهمی بر روی حافظه داشته باشد. گاهی بعد از هیپنوتیزم افراد چیزهایی را فراموش می‌کنند، ولی این حالت بسیار محدود و موقتی است.
هیپنوتیزم می‌تواند حافظه را تقویت کند، ولی این موضوع در رسانه‌ها به صورت اغراق شده بیان می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که هیپنوتیزم موجب بهتر و شفاف شدن حافظه نمی‌شود و فقط موجب به یادآوری خاطرات به‌صورت تحریف شده و مبهم می‌شود.
برخلاف داستان‌هایی که در مورد هیپنوتیزم شدن غیر ارادی بر سر زبان‌هاست، اگر فردی نخواهد، کسی نمی‌تواند او را هیپنوتیزم کند. البته افراد در قابلیت هیپنوتیزم شدن و تلقین‌پذیری با هم متفاوتند.
اغلب افراد فکر می‌کنند که اعمال آنها هنگام هیپنوتیزم برخلاف میل و خواست آنهاست، در حالیکه هیپنوتیزم‌گر نمی‌تواند فردی را برخلاف میل‌اش مجبور به انجام کاری کند.
با این‌که هیپنوتیزم قادر است عملکرد فرد را بهتر کند، ولی نمی‌تواند فرد را قوی‌تر از توانایی‌های جسمی‌اش کند.
تاریخچه هیپنوتیزم
تاریخچه استفاده از حالات خلسه شبه هیپنوتیزم به هزاران سال قبل برمی‌گردد. ولی در قرن ۱۸ توسط پزشکی به نام فرانس مزمر شروع به رشد کرد و در اواخر قرن ۱۹ در حوزه روانشناسی اهمیت پیدا کرد و توسط دین‌مارتین برای درمان زنان مبتلا به هیستری استفاده شد.
این روش درمانی بعدها مورد توسط فروید قرار گرفته و موجب گسترش روانکاوی شد.
اخیراً تئوری‌های مختلفی برای شرح دقیق نحوه اثر هیپنوتیزم ارائه شده است. یکی از بهترین این تئوری‌ها، تئوری هیلگارد است، که می‌گوید افراد در شرایط هیپنوتیزم یک نوع جریان آگاهی دوگانه را تجربه می‌کنند. در حالیکه یکی از این دو جریان به تلقین‌های هیپنوتیزم‌گر اگر پاسخ می‌دهد، دیگری اطلاعاتی را که از خارج از آگاهی هوشیار فرد هیپنوتیزم شونده می‌آیند را پردازش می‌کند.