مقدمه ای بر ثبت علائم تجاری در نظام حقوقی ایران
علامت تجاری چیست؟
بر اساس ماده‌ی ۱ قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب ۱۳۱۰ و قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶، به هر گونه نشان، تصویر، رقم، حرف، عبارت و … که کالاها و یا خدمات بازرگانان را از هم متمایز می‌سازد، علامت تجاری گفته می‌شود.
امروزه نظام حقوقی حاکم بر علائم تجاری نسبت به گذشته گسترش و اهمیت فراوانی پیدا کرده است و در زندگی اقتصادی مردم نقش اساسی و مهمی را بازی میکند. در این راستا در بازارهای رقابتی کنونی در سطح جهان کارکردهای نظام حقوقی حاکم بر علائم تجاری فقط محدود به تمایز کالاها و خدمات تجار از یکدیگر نیست بلکه به وسیله‌ای برای گسترش رقابت سالم، تضمین ارتقای کیفیت کالاها و خدمات و همچنین تضمین حقوق مصرف کنندگان تبدیل شده است. از دیدگاه سنتی هدف اصلی نظام حقوقی حاکم بر علائم تجاری معطوف به حمایت از علامت در برابر استفاده‌ی غیر قانونی از علامت بر روی کالاها و خدمات مشابه بوده است و قانون‌گذاران در نظام‌های قضایی گوناگون دیدگاهی مضیق و محدود نسبت به این امر داشته‌اند.
در این رابطه ویژگی‌های کالاها و خدمات برای مصرف کنندگان هستند. علامت تجاری دارای مصادیق ثابتی نیست و اینکه علامت تجاری جزء دارایی‌های یک شرکت محسوب می‌شود. نقض حقوق حاکم بر علامات تجاری در مواد ۵۲۹ تا ۵۳۱ قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات مصوب ۱۳۷۵، به عنوان جرم جعل مطرح شده و علاوه بر جبران خسارت، با مجازات نیز همراه است. این نشان از اهمیت و جایگاه علائم تجاری است.
چه علامت های تجاری قابل ثبت نیستند؟
مطابق با ماده‌ی ۳۲ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۷، علامت تجاری در موارد زیر قابل ثبت نیست، مواردی که این ماده‌ی قانونی برمی‌شمرد عبارت است از اینکه علامت تجاری نتواند کالاها یا خدمات یک موسسه را از کالاها و خدمات یک موسسه دیگر متمایز سازد. یا اینکه خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد. موارد دیگری نیز از جمله اینکه نباید عین یا تقلید از نشانهای نظامی و پرچم کشور باشد در این ماده عنوان می‌شود.
اعتبار علامت تجاری چقدر است؟
از دیگر موارد این است که ثبت علامت تجاری تا ده سال اعتبار دارد و پس از ده سال مالک آن علامت می‌تواند تا شش ماه پس از انقضای اعتبار نسبت به تمدید آن اقدام کند.
ویژگی های یک علامت تجاری
در مواد ۳۰ و ۳۲ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، شرایط و ویژگی‌هایی بیان شده است که یک علامت تجاری باید داشته باشد و مواردی که وجود آنها مانع از ثبت علامت می‌شود. حصول همه این شرایط و فقدان تمام این موانع امکان ثبت علامت و حمایت از آن را فراهم می‌آورد.
این شرایط با توجه به تصریح بند الف ماده ۳۰ و ۳۲ عبارت‌اند از:
- نشان بودن
- قابل رویت بودن علامت
- ویژگی تمایز بخشی
تفسیر از مواد مختلف قانون ثبت علائم، علامتی می‌تواند موجب تمایز یک کالا یا خدمت از سایر محصولات و خدمات شود و به ثبت برسد که خود از سایر علائم قابل تمایز و تفاوت باشد. وصف تمایز بخش بودن علامت را می‌توان با وصف جدید بودن اختراع برای ثبت آن و اصالت در کپی رایت برای امکان حمایت از آن مقایسه کرد.
بیشترین دعاوی علامت تجاری
بیشترین دعاوی راجع به علامت تجاری، مربوط به تقلید، شباهت علامت تجاری و سایر عناوینی است که هر یک به نحوی به صفت تمایز بخشی ارجاع پیدا میکنند. علامت تجاری زمانی تمایزبخش است که بتواند کالا یا خدمات را به گونه‌ای معرفی کند که یک مصرف کننده عادی از فریب و اشتباه مصون بماند، حتی اگر مصرف کننده‌ی عادی از فریب و اشتباه مصون بماند، حتی اگر مصرف کننده آن نوعا یا اتفاقا اشخاص خبره و متخصص باشد.
چه ویژگی هایی نباید در یک علامت تجاری وجود داشته باشد؟
علاوه بر این ماده‌ی ۳۲ ویژگی‌هایی را که نباید در یک علامت تجاری وجود داشته باشد به شش دسته تقسیم میکند و وجود هر یک از اینها را مانع از ثبت علامت تجاری می‌داند نه تمام آنها را. این ماده به طور کلی این موارد را از این قرار بر می‌شمارد.
- با موازین شرعی یا نظم عمومی یا اخلاق حسنه مخالف نباشد.
- برای مصرف کننده گمراه کننده نباشد.
- عین یا مشابه و تقلید از نشانهای مملکتی و سازمانهای بین‌المللی نباشد.
- عین یا شبیه یک علامت معروف یا خدمات معروف و ثبت شده نباشد.
- همچنین عین علامت ثبت شده یا دارای حق تقدم برای همان کالا یا خدمت نباشد.
قانون ثبت علائم و اختراعات در ماده‌ی ۳۳ و ماده‌ی ۱۰۵ آیین‌نامه قانون مذکور، برای ثبت علامت تجاری اظهار داشته که در وهله‌ی نخست باید اظهارنامه ثبت علامت همراه با نمونه علامت و فهرست کالاها یا خدماتی که ثبت علامت برای آن درخواست شده به مرجع ثبت تسلیم شود. منظور از مرجع ثبت نیز به تصریح بند ۴ ماده ۱ اداره‌ی کل مالکیت صنعتی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور است. پس از تسلیم اظهارنامه اداره‌ی مالکیت صنعتی به استناد ماده‌ی ۳۶ قانون و مواد ۱۱۸ تا ۱۲۱ آیین نامه، اظهارنامه و ضمایم آن را ظرف ۳۰ روز از تاریخ وصول از لحاظ رعایت شرایط مقرر در قانون بررسی کرده و در صورت وجود نقص و ایراد آن را به درخواست دهنده اطلاع خواهد دهد.
- عالی