فشار خون طبیعی (نرمال) چیست؟

فشار خون طبیعی برای زندگی حیاتی است. بدون فشار خون استاندارد که خون ما را وادار به گردش در سیستم گردش خون می‌­کند، هیچ اکسیژن یا ماده مغذی از طریق عروق به بافت­‌ها و ارگان­‌های بدن منتقل نمی­‌شود. با این حال، فشار خون می­‌تواند به طور خطرناکی بالا رفته یا خیلی پایین بیاید.

فشار خون چیست؟

فشار خون نیرویی است که خون را در سیستم گردش خون به حرکت درمی­‌آورد. این نیرو مهم است زیرا اکسیژن و مواد مغذی بدون فشار خون در سیستم گردش خون به حرکت درنیامده و بافت­‌ها و ارگان‌­های بدن را تغذیه نخواهند کرد.

همچنین فشار خون به دلیل رساندن گلبول­‌های سفید و آنتی­‌بادی‌­ها برای ایمنی و هورمون­‌هایی مانند انسولین، برای ما حیاتی است.

درست به همان اندازه که رساندن اکسیژن و مواد مغذی مهم است، خون تازه قادر است مواد زائد سمی حاصل از متابولیسم بدن مانند کربن دی اکسید که در هر نفس بیرون می­دهیم و مواد سمی که کبد و کلیه­‌های ما تصفیه می­‌کند را خارج نماید.

خون دارای خواص دیگری مانند درجه حرارت و همچنین حامل یکی از سیستم­‌های دفاعی بدن در برابر آسیب بافتی یعنی پلاکت است که مانع از دست دادن خون پس از جراحت می‌­شود.

ولی چه چیزی دقیقا موجب می‌­شود تا خون بر عروق بدن فشار وارد کند؟

بخشی از پاسخ ساده است. قلب فشار خون را با بیرون راندن خون توسط انقباض در هر ضربان ایجاد می‌­کند. با این حال، فشار خون فقط با پمپاژ قلب نمی‌­تواند ایجاد شود.

فشار خون نرمال: اندازه فشار خون در سنین مختلف

این واقعیت را متخصصان قلب و عروق در مورد تغییرپذیری فشار خون نرمال در ژورنال Nature در مارس ۲۰۱۳ مورد بررسی قرار دادند:

“فشار خون با نوسانات کوتاه مدت طی یک دوره ۲۴ ساعته (تغییرات ضربان به ضربان، دقیقه به دقیقه، ساعت به ساعت و روز تا شب) و همچنین با نوسانات بلند مدت طی دوره­‌های زمانی طولانی­‌تر (روزها، هفته­‌ها، ماه‌­ها، فصل­‌ها و حتی سال­‌ها) مشخص می­‌شود.”

دستورالعمل­‌های کلی برای فشار خون بالا در نوامبر ۲۰۱۷ به روزرسانی شده است که اجازه مداخله زودتر را می‌­دهد.

از سال ۲۰۱۷، انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه کرده است که افراد مبتلا به فشار خون بالا در فشار خون ۸۰/۱۳۰ میلی­متر جیوه به جای ۹۰/۱۴۰ میلیمتر جیوه باید تحت درمان قرار گیرند.

همچنین دسته­‌بندی “پیش فشار خون” (بین ۸۰/۱۲۰ تا ۸۹/۱۳۹) را حذف کردند.

فشار خون ۹۰/۱۴۰ میلی­متر جیوه بر خلاف قبل که به عنوان فشار خون مرحله اول شناخته م‌ی­شد، اکنون به عنوان فشار خون مرحله دوم تعریف می‌شود.

این طبقه ­بندی در حال حاضر دو محدوده جداگانه را شامل می­‌شود:

• فشار خون بالا، کمتر از ۸۰/ ۱۲۹-۱۲۰ میلی­متر جیوه
• پرفشاری خون مرحله اول، ۸۹-۸۰/ ۱۳۹-۱۳۰ میلی­متر جیوه

در دستورالعمل­‌های جدید، انجمن قلب آمریکا توصیه می­‌کند پزشکان فقط باید در موارد با سابقه حمله یا سکته قلبی یا در صورت وجود عوامل خطر برای وقوع این شرایط مانند: سن بالا، دیابت یا بیماری مزمن کلیوی، دارو تجویز کنند. درمان در مراحل اولیه باید با تغییر سبک زندگی صورت گیرد.

• عملکرد

گردش خون بدن ما شبیه به یک لوله­‌کشی بسیار پیچیده است. خون همان جریان و عروق همان لوله‌­ها هستند. یک قانون اولیه فیزیک موجب جریان یافتن خون در بدن می­‌شود که این قانون شامل شلنگ باغچه نیز می­‌شود. خون به علت اختلاف فشار در بدن ما جریان می‌­یابد.

فشار خون ما در آغاز بیشترین مقدار خود را دارد (وقتی وارد آئورت می‌­شود) و در پایان در شاخه­‌های کوچکتر عروق به کمترین مقدار خود می‌­رسد. این اختلاف فشار موجب جاری شدن خون در بدن ما می­‌شود. مشابه با خواص فیزیکی شلنگ باغچه که روی فشار آب تأثیر می‌­گذارد، عروق روی فشار خون اثر دارند. انقباض لوله موجب افزایش فشار در نقطه انقباض می‌­شود.

بدون خاصیت ارتجاعی دیواره عروق، فشار خون پمپ شده از قلب بسیار سریع­تر افت می­‌کند. درحالی که قلب حداکثر فشار را ایجاد می­‌کند، خواص عروق به همان اندازه در حفظ و تداوم جریان خون در بدن مهم هستند.

وضعیت عروق روی فشار و جریان خون تأثیر می­‌گذارد و باریک شدن عروق می‌­تواند نهایتا منجر به مسدود شدن مسیر تامین خون و شرایط خطرناکی مانند حمله یا سکته قلبی شود.

• اندازه­ گیری

دستگاه اندازه­‌گیری فشار خون، فشارسنج خون است که متشکل از بازوبند لاستیکی است که با دست یا پمپ ماشینی باد می­‌شود. وقتی بازوبند به اندازه کافی باد می­‌شود تا نبض را متوقف کند، یک فشار به صورت الکترونیکی یا روی صفحه آنالوگ خوانده می‌­شود.

مقدار این فشار بر حسب فشار لازم برای حرکت جیوه دور یک لوله بر خلاف جاذبه بیان خواهد شد. به همین علت، فشار با استفاده از واحد میلی­متر جیوه اندازه‌­گیری می­‌شود که به اختصار به صورت mm Hg می‌گویند.

• خواندن

استتسکوپ (گوشی ضربان سنج) نقطه دقیق بازگشت صدای نبض را مشخص کرده و فشار بازوبند به آرامی رها می‌­شود. استفاده از گوشی ضربان سنج به فردی که فشار خون را اندازه می­‌گیرد اجازه گوش دادن به دو نقطه مشخص را می­‌دهد. خوانش فشار خون شامل دو عدد است. اول، فشار سیستولی و دوم فشار دیاستولی. این خوانش به عنوان مثال به صورت ۱۴۰ روی ۹۰ میلی­متر جیوه است.

فشار سیستولی عدد بالاتر است که در اثر انقباض قلب است، درحالیکه عدد دیاستولی فشار پایین­تر در عروق طی دوره کوتاه استراحت بین ضربان­‌های قلب است.

نکاتی در رابطه با کنترل فشار خون

در دستورالعمل­‌های پزشکان، اقدامات زیر برای بیماران در جهت کمک به حفظ و کنترل فشار خون طبیعی ارائه شده است:

• حفظ وزن متناسب
• رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزیجات و محصولات لبنی کم چرب
• کاهش سدیم (نمک) در رژیم غذایی
• ورزش و فشار خون :انجام ورزش هوازی منظم مانند: پیاده­‌روی سریع برای حداقل ۳۰ دقیقه در روز و در اغلب روزهای هفته
• پرهیز از مصرف الکل؛ مصرف کمتر از دو نوشیدنی الکلی در روز برای مردان و مصرف حداکثر یک نوشیدنی الکلی در روز برای زنان و مردان با وزن کمتر.

انجام این گام­‌ها می‌­تواند خطرات و مشکلات سلامتی را کاهش دهد و کم بزرگی به کنترل فشار خون و کاهش فشار خون کند.