نحله چیست و در چه شرایطی به زن تعلق می‌گیرد؟
همه می‌دانیم که ازدواج در شرایط مختلف حقوق و مسئولیت‌هایی را برای ما به همراه دارد که اطلاع از آنها ضروری است. زن به واسطه ازدواج از حقوق مالی مثل نفقه، مهریه، اجرت المثل و نحله بهره مند می‌شود که نحله و اجرت المثل تنها مربوط به بعد از طلاق است. در این مطلب به نحله و شرایط تعلق آن به زن اشاره می‌کنیم.
منظور از نحله چیست؟
نحله در لغت به معنای هدیه و بخشش است. بر طبق قانون زن مسئول تمکین از شوهر و تربیت فرزندان است؛ اما در قانون برای تمام فعالیت‌هایی که زن در منزل انجام می‌دهد دستمزد تعیین شده است که تحت شرایط مقدار آن متفاوت است. زوجه بعد از طلاق می‌تواند نحله را به عنوان این دستمزد برای تمام فعالیت‌هایی که در منزل انجام داده دریافت کند. مقدار نحله عوامل مختلفی مثل سال‌های زندگی مشترک، نوع کارهایی که زن در منزل انجام داده است، شرایط مالی مرد و … بستگی دارد.
توجه داشته باشید که دریافت نحله باید از طریق طرح دعوی در دادگاه مطالبه شود. بنابراین به منظور دریافت این حق باید رویه حقوقی خاصی را پیگیری کنید و حتی در صورت لزوم از وکیل برای دریافت کامل حق خود استفاده کنید.
نحله در شرع و قانون چه معنی دارد؟
همانطور که گفته شد نحله به معنای هدیه است و حق قانونی زن برای کارهایی است که در منزل انجام می‌دهد. مستند شرعی نحله در آیه چهارم سوره نساء ذکر شده است و در دین اسلام به عنوان یک سنت ازدواج شناخته شده است. با این وجود نحله تنها از نظر شرعی معتبر نیست و در قانون جمهوری اسلامی ایران نیز به آن اشاره شده است.
در قانون با توجه به بند ب ماده ۶ قانون و مقررات مربوط به طلاق، زمانی که امکان تعیین اجرت المثل برای زوجه فراهم نباشد، با توجه به مدت زندگی مشترک و کارهایی که زن در منزل انجام داده است مبلغی تحت عنوان نحله برای زوجه در نظر گرفته می‌شود. توجه داشته باشید که اجرت المثل و نحله تنها برای افرادی در نظر گرفته می‌شود که از همسر خود جدا شده اند و این قانون در مدت زندگی مشترک اعتبار ندارد.
مبلغ نحله بیشتر به وسع مالی شوهر بستگی داشته و قاضی با صلاحدید خود مبلغ آن را تعیین می‌کند؛ بنابراین کارشناس دادگستری نظری در خصوص تعیین نحله ارائه نمی‌کند. البته شرایط زن و میزان کارهایی که در منزل انجام داده نیز بر تعیین مبلغ نحله تاثیرگذار است.
توجه داشته باشید که نحله حق قانونی زن بوده و فرد نمی‌تواند در صورت درخواست زوجه هیچ بهانه‌ای برای عدم پرداخت آن ارائه کند. همچنین در صورتی که زن در انجام وظایف زناشویی و امور منزل کوتاهی کرده باشد، نحله به زن تعلق نمی‌گیرد. به عنوان مثال مبلغ نحله برای خانم‌هایی که شاغل بوده و کمتر در منزل حضور داشته‌اند، ممکن است مبلغ کمتری در نظر گرفته شود.
نحله در چه شرایطی به زن تعلق می‌گیرد؟
نحله تنها در صورتی پرداخت می‌شود که زوج درخواست جدایی داشته باشد و در صورتی که دادخواست طلاق از سوی زن باشد امکان دریافت آن وجود ندارد. همچنین در طلاق توافقی دریافت نحله و مبلغ آن کاملاً به توافق طرفین بستگی دارد. همچنین نحله در شرایطی به زن تعلق می‌گیرد که مرد بدون دلیل موجه و قانع کننده زندگی مشترک را ترک کند و طلاق بگیرد. بنابراین قانونگذار نحله را به عنوان حمایت از زن در شرایط طلاق یک طرفه در نظر گرفته است.
برای دریافت نحله زن نمی‌تواند در حین زندگی مشترک نمی‌تواند اقدام کند و لازم است حتماً بعد از طلاق آن را درخواست کند. شایسته ذکر است که زوجه برای دریافت نحله مثل اجرت باید به دادگاه محل زندگی مشترک دادخواست تقدیم کند. بعد از آن دادگاهی وقتی را تعیین می‌کند که طرفین برای رسیدگی در به موضوع باید در جلسه حاضر شوند. در این جلسه زن باید ثابت کند که کارهایی در خانه انجام می‌داده که خارج از وظایفش بوده و در نتیجه مستحق دریافت نحله است.
بیشتر بخوانید: آیا امکان تغییر رای در دادگاه تجدیدنظر وجود دارد؟
نحوه دریافت نحله با توجه به قانون
در قانون انجام هر کاری باید مزد یا اجرتی داشته باشد و اگر مجانی است باید اثبات گردد. از آنجایی که انجام فعالیت در منزل از وظیفه شرعی او خارج است، در صورتی که به اجبار شوهر باشد اجرت خواهد داشت. البته قضات بر این باورند که آنچه زنان در منزل انجام می‌دهند لطف آنهاست و اجرت ندارد اما اگر زن ثابت کند که این کار خارج از وظایف اوست نحله را دریافت می‌کند.
عموماً دریافت نحوه به میزان کامل به راحتی امکان پذیر نیست و ممکن است فرد به مشاوره با یک وکیل خبره احتیاج داشته باشد. نکته اصلی در مورد دریافت نحله این است که زن می‌بایست از راضی نبودن نسبت به انجام کارهای منزل و یا اجبار به آنها استفاده کند و نظر قاضی را جلب کند.
شباهت‌ها و تفاوت‌های نحله و اجرت المثل
نحله و اجرت المثل در هر صورت قابل مطالبه هستند و از حقوق مالی زن به شمار می‌روند. البته این حقوق هر دو مربوط به بعد از طلاق هستند و تنها در شرایطی به زن تعلق می‌گیرند که درخواست طلاق از سوی زن نباشد. اما نکته جالب این است که اگر درخواست طلاق مرد به علت سوء معاشرت و سوء رفتار زن باشد، او نیز می‌تواند درخواست نحله و اجرت المثل داشته باشد.
اصلی‌ترین شباهت اجرت المثل و نحله در این است که هر دو جز حقوق مالی زن هستند و او تنها مستحق دریافت یکی از آنها خواهد بود؛ بنابراین در صورتی که او اجرت المثل را دریافت کرده باشد نحله به او تعلق نخواهد گرفت. اجرت المثل برای مزد فعالیت‌هایی است که زن بدون دریافت پول و با درخواست مرد انجام داده است. به منظور دریافت هر دو مورد زن باید اثبات کند که این امور را به امر شوهر انجام داده و قصد عدم تبرع نداشته است.
- عالی