اعتیاد به اینترنت چیست و چه علائم و عوارضی دارد؟
یکی از پدیده‌هایی که آن را به عنوان مهم‌ترین عوارض عصر دیجیتال می‌دانند، اعتیاد به اینترنت است. بسیاری از ما و اطرافیانمان به این نوع اعتیاد دچار شده‌ایم و حتی ممکن است خودمان اطلاع نداشته باشیم. ممکن است تصور کنید که اعتیاد به اینترنت مثل انواع دیگر اعتیاد نیست و مضر نیست؛ اما باید توجه داشته باشید که این نوع اعتیاد می‌تواند فرد را از انجام کارهای روزانه خود باز دارد و حتی به اعضای مختلف بدن آسیب وارد کند.
البته استفاده از اینترنت مزایای زیادی در دنیای امروز دارد و می‌تواند سرعت فرد را در انجام هر کار به طور قابل توجهی افزایش دهد؛ همچنین می‌توان گفت که دسترسی به اینترنت شرط اصلی قرارگیری در معرض فرصت‌های جدید است. اما وابستگی و اعتیاد به اینترنت است که فرد را با مشکل مواجه می‌کند و عوارض زیادی به همراه دارد. در ادامه با ما همراه باشید تا به صورت مفصل به بررسی این مقوله بپردازیم.
اعتیاد به اینترنت چیست؟
علت اصلی اعتیاد به اینترنت، وابستگی رفتاری و لذت زودگذر از اینترنت است. در واقع فلسفه اعتیاد این است که فرد با انجام یک سری رفتارهای خاص به صورت موقت با تنش‌ها و استرس‌های زندگی خود مقابله کند. شبکه‌ها و نرم افزارهای اینترنتی نیز به صورتی طراحی شده‌اند که سرگرم کننده بوده و فرد را ساعات بیشتری در این فضا نگهدارند. بنابراین اعتیاد به اینترنت در افرادی که روزانه بیش از ۸ تا ۱۰ ساعت را برای انجام کارهای غیر ضروری آنلاین هستند، تعریف می‌شود.
اعتیاد به اینترنت تعداد باورنکردنی از افراد را در دنیا تحت تاثیر خود قرار داده است و شیوع بیشتری در کودکان و نوجوانان دارد. این مسئله باعث نگرانی بسیاری از خانواده‌ها و همچنین ایجاد مشکلات جدیدی در جوامع شده است. توجه داشته باشید که اعتیاد به اینترنت خیلی به ساعات استفاده بستگی ندارد؛ بلکه استفاده غیر ضروری و غیر قابل کنترل از اینترنت است که اعتیاد نامیده می‌شود.
انواع اعتیاد به اینترنت و فضای مجازی
ستگی به آن انواع مختلفی دارد که شناخته شده‌ترین آنها شامل:
- اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی مجازی
- اعتیاد به مشاهده وب سایت‌های غیر اخلاقی
- اعتیاد به شرط بندی آنلاین
- اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری
هر کدام از این انواع اعتیاد ابعاد و محدوده‌های خود را دارند و متخصصان از روش‌های درمانی متفاوتی برای بهبود آنها استفاده می‌کنند؛ به عنوان مثال اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری درمان متفاوتی با اعتیاد به شرط بندی آنلاین خواهد داشت. همچنین عوارض هر کدام از انواع این اعتیادها متفاوت است و ممکن است به مشکلات و بیماری‌های خاصی منجر شود.
علت اعتیاد به اینترنت
اگرچه تا کنون علت خاصی برای اعتیاد به اینترنت شناخته نشده است، اما محققان عوامل مختلفی را در این مسئله موثر می‌دانند. بسیاری از متخصصین معتقدند افرادی که مشکلات روانی و درونی بیشتری دارند و در حل آنها ناتوان‌اند بیشتر در معرض اعتیاد قرار دارند.
بنابراین به احتمال زیاد در افرادی که به اینترنت اعتیاد دارند نشانه‌هایی از اضطراب، بی قراری و ضعف اعتماد به نفس را مشاهده می‌کنیم؛ چنین فردی برای فرار از واقعیت‌های زندگی خود به استفاده از بیش از حد از اینترنت روی می‌آورد. البته بسیاری از کودکان با دسترسی نامطلوب به اینترنت، ممکن است بدون توجه به این دلایل به اینترنت وابستگی پیدا کند. در چنین حالتی اینترنت برای کودک به عنوان یک فضای واقعی نمود پیدا می‌کند.
عوارض اعتیاد به اینترنت
کسی که به اینترنت اعتیاد دارد از زندگی واقعی خود باز می‌ماند و مشغول اینترنت می‌شود. تمام زمان مفید فرد به جستجو در اینترنت، بازی کامپیوتری و شبکه‌های اجتماعی اختصاص پیدا می‌کند و حتی ممکن نتواند به کارهای ضروری مثل کار و تحصیل رسیدگی کند. با اعتیاد به اینترنت کیفیت خواب کاهش می‌یابد و روابط معنادار زندگی اختلال پیدا می‌کند؛ به طوری که افراد معتاد به اینترنت اغلب بیشتر احساس تنهایی می‌کنند اما سعی دارند با اینترنت تنهایی خود را رفع کنند.
علاوه بر این ضررهای مالی مثل قمار یا خرید اینترنتی از عواقب وابستگی به اینترنت است؛ از سویی دیگر فرد با مشغول شدن در اینترنت موقعیت‌ها و فرصت‌های مالی خود را از دست می‌دهد و از نظر اقتصادی نیز با مشکل مواجه می‌شود.
یکی دیگر از عوارض اعتیاد به اینترنت،گرفتاری در دام افسردگی است. با توجه به وضعیت اجتماعی و روانی حاکم بر جامعه، پتانسیل افسردگی در هر فرد بسیار بالاست. از طرفی اینترنت با ارائه تصویری غیر واقعی از زندگی لوکس و ظواهر زندگی افراد، فرد را احساس سرخوردگی مواجه می‌کند. علاوه بر این وابستگی به اینترنت با قطع ارتباط با سایر افراد زمینه ساز افسردگی خواهد شد.
تشخیص اعتیاد به اینترنت
همانطور که قبلاً گفتیم بسیاری از افراد ممکن است به اینترنت اعتیاد داشته باشند اما خودشان این موضوع را متوجه نشده باشند. در چنین مواردی فرد با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند و به دنبال راهکارهایی است که اغلب ناموثرند؛ چرا که علت اصلی این مشکلات اعتیاد به اینترنت است و او هیچ اقدامی برای درمان آن انجام نداده است. به طور کلی برای تشخیص این نوع از اعتیاد لازم است علائم آن را بررسی کنیم که شامل:
- مشغولیت ذهنی برای استفاده از اینترنت
- گذراندن زمان بیش از حد در فضای مجازی
- ناتوانی در کنترل و مدیریت استفاده از اینترنت
- بی قراری در زمان عدم دسترسی به اینترنت
- نیاز به گذراندن زمان زیاد در اینترنت برای کسب رضایت
- عدم موفقیت در کاهش زمان اینترنت علی رغم داشتن دغدغه
- دروغگویی به اطرافیان در مورد میزان استفاده از اینترنت
- استفاده از اینترنت برای فرار از مشکلات و در هنگام اضطراب
در صورتی که حداقل ۴ علامت از علائم بالا را داشته باشید، احتمالاً به اینترنت اعتیاد دارید. البته شدت اعتیاد به اینترنت در افراد مختلف متفاوت است. بنابراین در برخی موارد ممکن است به تراپی و درمان‌های روانشناسی احتیاج داشته باشیم.
اعتیاد به اینترنت در کودکان
کودکان نسل جدید، بیش از هر کسی در معرض اعتیاد به اینترنت قرار دارند. از طرفی این مشکل برای کودکان و نوجوانان نگران کننده‌تر است و ممکن است مشکلات جدی در آینده آنها به وجود آورد؛ چرا که کودکان در حال رشد هستند و اعتیاد به هر چیزی می‌تواند در فرایند رشد آنها اختلالات جدی ایجاد کند. همچنین کودکان از دانش و آگاهی کافی برای مدیریت و استفاده درست از اینترنت برخوردار نیستند و به همین دلیل در معرض آسیب‌های جدی قرار دارند.
با رواج پیدا کردن گوشی‌های هوشمند و نیاز به این ابزارها، کودکان به راحتی به اینترنت دسترسی دارند. دسترسی مداوم کودکان به اینترنت می‌تواند خطرات جدی برای آنها به دنبال داشته باشد که به کاهش ارتباط آنها با دنیای اطراف می‌انجامد. همچنین با توجه به کنجکاوی بیشتر کودکان، زمانی که کودک به اینترنت دسترسی دارد ممکن است در خطر مزاحمت‌های سایبری و محتواهای غیر اخلاقی یا مضر قرار بگیرد.
برای جلوگیری از اعتیاد به اینترنت در کودک، لازم است قوانین جدی در مورد استفاده از اینترنت و دسترسی به آن ایجاد کنید. همچنین دسترسی به اینترنت باید محدود به ساعات مشخصی باشد. گوشی‌های هوشمند امروزی مجهز به نرم افزارهای کنترل والدین هستند که امکان نظارت دقیق به اینترنت امن کودک را فراهم می‌کنند.
راهکارهای درمان اعتیاد به اینترنت
مثل هر نوع اعتیاد دیگر، اعتیاد به اینترنت نیز یک بیماری است که به درمان احتیاج دارد. چناچه این اعتیاد با توجه و مراقبت درمان نشود، تاثیرات شدیدی در زندگی فرد به جا خواهد گذاشت. البته باید توجه داشت که هر فرد قبل از گرفتاری در وابستگی به اینترنت، به راحتی می‌تواند استفاده خود را کنترل کند و از اعتیاد پیشگیری کند. تکنیک‌های زیر به درمان این اعتیاد کمک می‌کند:
- نظارت اعضای خانواده بر میزان و نحوه استفاده از اینترنت
- استفاده از سیستم پاداش و تنبیه در ازای استفاده درست و نادرست از اینترنت
- تعیین زمان مشخص برای استفاده غیر ضروری از اینترنت
- کاهش تدریجی استفاده از اینترنت به صورت هفتگی (مثلاً هفته‌ای نیم ساعت کاهش در استفاده)
- هدفمند و مفید کردن استفاده از اینترنت
- یافتن فعالیت‌های سرگرم کننده خارج از اینترنت
- تقویت ارتباط با خانواده و دوستان
با این حال در موارد متعدد ممکن است روش‌های خود درمانی نتوانند اعتیاد به اینترنت را درمان کنند؛ چرا که با طولانی شدن این اعتیاد مشکلات روانی مسائل درونی پیچیده‌ای به وجود می‌آید که حل آنها تنها با مداخلات حرفه‌ای و تخصصی امکان پذیر است. در این موارد مراجعه به روانشناس یا تراپیست برای حل مشکل اعتیاد لازم است. روانشناسان با استفاده از رویکردهای اختصاصی شما را به سمت ترک اعتیاد به اینترنت هدایت می‌کنند؛ این رویکردها ممکن است شامل رفتاردرمانی، مشاوره، آموزش، کاردرمانی و … باشد.
- عالی