سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) : علائم، علل و درمان

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) عارضه‌ای است که بر میزان هورمون زنان تأثیر می‌گذارد.

زنان مبتلا PCOS مقادیر بالاتر از حد طبیعی هورمون‌های مردانه تولید می‌کنند. این عدم تعادل هورمونی باعث می‌شود که بدن آنها دوره‌های قاعدگی را حذف کند و باردار شدن را برای آنها مشکل‌تر می‌سازد.

PCOS همچنین باعث رشد مو در صورت و بدن و طاسی می‌شود. و می‌تواند در مشکلات سلامتی طولانی مدت مانند دیابت و بیماری قلبی نقش داشته باشد.

قرص‌های ضد‌بارداری و داروهای دیابت (که با مقاومت به انسولین، با علامت PCOS مبارزه می‌کنند) می‌توانند به رفع عدم تعادل هورمونی و بهبود علائم کمک کنند.

برای نگاهی به علل احتمالی PCOS و اثرات احتمالی آن بر بدن زنان، ادامه‌ی مطلب را بخوانید.

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) چیست؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک PCOS مشکلی هورمونی است که زنان را در سنین باروری (۱۵ تا ۴۴ سالگی) مبتلا می‌سازد. بین ۲/۲ تا ۲۶/۷ درصد از زنان در این گروه سنی PCOS دارند.

بسیاری از زنان به PCOS مبتلا هستند اما از آن خبر ندارند. در مطالعه‌ای، تا ۷۰ درصد از زنان مبتلا به PCOS تشخیص داده نشده بودند.

PCOS روی تخمدان‌های زن، اندام‌های تناسلی که استروژن و پروژسترون تولید می‌کنند (هورمون‌هایی که چرخه‌ی قاعدگی را تنظیم می‌کنند) تأثیر می‌گذارد. تخمدان‌ها همچنین مقدار کمی هورمون مردانه به نام آندروژن تولید می‌کنند.

تخمدان‌ها تخمک‌هایی را آزاد می‌کنند تا توسط اسپرم مرد بارور شوند. به آزاد شدن یک تخمک در هر ماه تخمک‌گذاری می‌گویند.

هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون محرک جسم زرد (LH) که در غده‌ی هیپوفیز تولید می‌شوند، تخمک‌گذاری را کنترل می‌کنند.

FSH تخمدان را تحریک می‌کند تا یک فولیکول (کیسه‌ای حاوی تخمک) تولید کند و سپس LH تخمدان را تحریک می‌کند تا یک تخمک بالغ را آزاد کند.

PCOS «سندرم» یا گروهی از علائم است که بر تخمدان‌ها و تخمک‌گذاری تاثیر می‌گذارد. سه ویژگی اصلی آن عبارتند از:

• وجود کیست در تخمدان
• مقادیر بالای هورمون‌های مردانه
• دوره‌های قاعدگی نامنظم یا حذف شده

در PCOS، کیسه‌های کوچک پر از مایع زیادی در داخل تخمدان رشد می‌کنند. کلمه‌ی «پلی کیستیک» به معنای «کیست‌های زیاد» است.

این کیسه‌ها در واقع فولیکول‌هایی هستند که هر کدام حاوی یک تخمک نابالغ هستند. تخمک‌ها هرگز به اندازه‌ای بالغ نمی‌شوند که تخمک‌گذاری را آغاز کنند.

عدم تخمک‌گذاری میزان استروژن، پروژسترون، FSH و LH را تغییر می‌دهد. میزان پروژسترون کمتر از حد معمول است، در حالی که سطح آندروژن بالاتر از حد معمول است. هورمون‌های مردانه‌ بیش از حد چرخه‌ی قاعدگی را مختل می‌کنند، بنابراین زنان مبتلا به PCOS کمتر از حد معمول عادت ماهانه می‌شوند.

 PCOS بیماری جدیدی نیست. پزشک ایتالیایی آنتونیو والینسری برای اولین بار علائم آن را در سال ۱۷۲۱ توصیف کرد.

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) تقریباً ۲۷ درصد از زنان را در سالهای باروری مبتلا می‌کند. آن شامل کیست در تخمدان‌ها، میزان بالای هورمون‌های مردانه و قاعدگی نامنظم است.

چه چیزی باعث کیست تخمدان آن می‌شود؟

پزشکان دقیقاً نمی‌دانند که چه چیزی باعث PCOS می‌شود. آنها معتقدند که مقادیر بالای هورمون‌های مردانه مانع از تولید هورمون‌های تخمدان‌ها و ایجاد تخمک‌های طبیعی می‌شود.

ژن‌ها، مقاومت به انسولین و التهاب همگی با تولید بیش از حد آندروژن مرتبط هستند.

• ژن‌ها

مطالعات نشان می‌دهد که PCOS در خانواده‌ها ارثی است.

این احتمال وجود دارد که بسیاری از ژن‌ها – نه فقط یکی – در این وضعیت نقش داشته باشند.

• مقاومت به انسولین

تا ۷۰ درصد از زنان مبتلا به PCOS مقاومت به انسولین دارند، به این معنی که سلول های آنها نمی‌توانند به درستی از انسولین استفاده کنند.

انسولین هورمونی است که پانکراس برای کمک به بدن در استفاده از قند موجود در غذاها برای انرژی تولید می‌کند.

زمانی که سلول‌ها نمی‌توانند به‌درستی از انسولین استفاده کنند، تقاضای بدن برای انسولین افزایش می‌یابد. پانکراس برای جبران انسولین بیشتری تولید می‌کند. انسولین اضافی تخمدان‌ها را تحریک می‌کند تا هورمون‌های مردانه بیشتری تولید کنند.

چاقی عامل اصلی مقاومت به انسولین است. هم چاقی و هم مقاومت به انسولین می‌توانند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهند.

• التهاب

زنان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک اغلب میزان التهاب در بدنشان افزایش یافته است. اضافه وزن نیز می‌تواند به التهاب کمک کند. مطالعات التهاب بیش از حد را با مقادیر بالاتر آندروژن مرتبط دانسته‌اند.

پزشکان دقیقاً نمی‌دانند چه چیزی باعث PCOS می‌شود. آنها معتقدند که آن ناشی از عواملی مانند ژن‌ها، مقاومت به انسولین و سطوح بالاتر التهاب در بدن است.

علائم رایج سندرم تخمدان پلی کیستیک

برخی از زنان در تقریباً اولین دوره‌ی قاعدگی خود علائم را مشاهده می‌کنند. برخی دیگر تنها پس از افزایش وزن زیاد یا مشکل باردار شدن متوجه می‌شوند که مبتلا به PCOS هستند.

شایع‌ترین علائم PCOS عبارتند از:

• دوره‌های قاعدگی نامنظم: عدم تخمک‌گذاری مانع از ریزش پوشش داخلی رحم در هر ماه می‌شود. برخی از زنان مبتلا به PCOS کمتر از هشت بار در سال قاعده می‌شوند یا اصلاً هیچ قاعدگی ندارند.
• خونریزی شدید: دیواره رحم در مدت طولانی‌تری تشکیل می‌شود، بنابراین دوره‌های قاعدگی می‌تواند سنگین‌تر از حد معمول باشد.
• رشد مو: در بیش از ۷۰ درصد از زنان مبتلا به این عارضه روی صورت و بدن آنها از جمله پشت، شکم و سینه، مو رشد می‌کند. رشد موهای زائد هیرسوتیسم نامیده می‌شود.
• آکنه: هورمون‌های مردانه می‌توانند پوست را چرب‌تر از حد معمول کنند و باعث ایجاد جوش‌ در نواحی مانند صورت، سینه و قسمت بالای کمر شوند.
• افزایش وزن: تا ۸۰ درصد از زنان مبتلا به PCOS دارای اضافه وزن یا چاقی هستند.
• طاسی الگوی مردانه: موهای سر نازک‌تر شده و ممکن است ریزش کنند.
• تیره شدن پوست: لکه‌های تیره‌ پوست می‌تواند در چین‌های بدن مانند چین‌های روی گردن، کشاله‌ی ران و زیر سینه‎ ها ایجاد شوند.
• سردرد: در برخی از زنان تغییرات هورمونی می‌تواند باعث سردرد شود.

چگونگی تأثیر پلی کیستیک بر بدن شما

میزان آندروژن بالاتر از حد طبیعی می‌تواند بر باروری و سایر جنبه‌های سلامتی شما تأثیر بگذارد.

• ناباروری

برای باردار شدن باید تخمک‌گذاری کنید. زنانی که به طور منظم تخمک‌گذاری نمی‌کنند، تعداد زیادی تخمک برای بارور شدن آزاد نمی‌کنند. PCOS یکی از علل اصلی ناباروری در زنان است.

• سندرم متابولیک

تا ۸۰ درصد از زنان مبتلا به PCOS دارای اضافه وزن یا چاقی هستند. چاقی و PCOS خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می‌دهند:

• قند خون بالا
• فشار خون بالا
• کلسترول «خوب» HDL پایین
• کلسترول «بد» LDL بالا

این عوامل با هم سندرم متابولیک نامیده می‌شوند و خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می دهند:

• بیماری قلبی
• دیابت
• سکته‌ی مغزی

• آپنه‌ خواب

این عارضه باعث مکث‌های مکرر در تنفس در طول شب می‌شود که خواب را مختل می‌کند.

آپنه‌ی خواب در زنانی که اضافه وزن دارند شایع‌تر استبه خصوص اگر آنها PCOS نیز داشته باشند. خطر آپنه‌ی خواب در زنانی که هم چاقی و هم PCOS دارند، ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر از زنان بدون PCOS است.

• سرطان آندومتر

در طی تخمک‌گذاری، پوشش داخلی رحم ریزش می‌کند. اگر هر ماه تخمک‌گذاری نکنید، پوشش ممکن است ضخیم شود. ضخیم شدن دیواره رحم می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد.

• افسردگی

تغییرات هورمونی و علائمی مانند رشد موهای ناخواسته می‌تواند بر احساسات شما تأثیر منفی بگذارد. بسیاری از مبتلایان به PCOS در نهایت افسردگی و اضطراب را تجربه می‌کنند.

چگونگی تشخیص تخمدان پلی کیستیک PCOS

پزشکان معمولاً PCOS را در زنانی تشخیص می‌دهند که حداقل دو مورد از این سه علامت را دارند:

• مقادیر بالای آندروژن
• چرخه‌های قاعدگی نامنظم
• کیست در تخمدان‌ها

پزشک شما همچنین باید بپرسد که آیا علائمی مانند آکنه، رشد موهای صورت و بدن و افزایش وزن را داشته‌اید.

معاینه‌ی لگن می‌تواند هر گونه مشکل در تخمدان‌ها یا سایر قسمت‌های دستگاه تناسلی شما را بررسی کند. در طول این آزمایش، پزشک شما انگشتان پوشیده با دستکش را وارد واژن شما می‌کند و هرگونه رشد در تخمدان‌ها یا رحم شما را بررسی می‌کند.

آزمایش خون هورمونی مقادیر بالاتر از حد طبیعی هورمون‌های مردانه را بررسی می‌کند.

همچنین می‌توانید آزمایش خون برای بررسی میزان کلسترول، انسولین و تری‌گلیسیرید خود را برای ارزیابی خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط مانند بیماری قلبی و دیابت انجام دهید.

سونوگرافی از امواج صوتی برای بررسی فولیکول‌های غیرطبیعی و سایر مشکلات مربوط به تخمدان‌ها و رحم استفاده می‌کند.

پزشکان PCOS را در صورتی تشخیص می دهند که زنان حداقل دو علامت از سه علامت اصلی: سطح آندروژن بالا، دوره‌های قاعدگی نامنظم و کیست در تخمدان‌ها را داشته باشند. معاینه‌ی لگن، آزمایش خون و سونوگرافی می‌تواند تشخیص را تأیید کند.

بارداری و تخمدان پلی کیستیک

سندرم PCOS چرخه‌ی طبیعی قاعدگی را مختل می‌کند و باردار شدن را دشوارتر می‌سازد. بین ۷۰ تا ۸۰ درصد از زنان مبتلا به PCOS مشکلات باروری دارند.

این عارضه همچنین می‌تواند خطر عوارض بارداری را افزایش دهد.

زنان مبتلا به PCOS دو برابر بیشتر از زنانی که این بیماری را ندارند، نوزاد خود را زودتر به دنیا می‌آورند. همچنین خطر سقط جنین، فشار خون بالا و دیابت بارداری در آنها بیشتر است.

با این حال، زنان مبتلا به PCOS می‌توانند با استفاده از درمان‌های باروری که تخمک‌گذاری را بهبود می‌بخشند باردار شوند. کاهش وزن و کاهش میزان قند خون می‌تواند شانس شما را برای داشتن بارداری سالم افزایش دهد.

PCOS می‌تواند باردار شدن را دشوارتر سازد و خطر عوارض بارداری و سقط جنین را افزایش دهد. کاهش وزن و سایر درمان‌ها می‌تواند شانس شما را برای داشتن بارداری سالم افزایش دهد.

نکات رژیم غذایی و شیوه زندگی برای درمان PCOS

درمان PCOS معمولاً با تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن، رژیم غذایی و ورزش آغاز می‌شود.

کاهش فقط ۵ تا ۱۰ درصد وزن بدن می‌تواند به تنظیم چرخه‌ی قاعدگی و بهبود علائم PCOS کمک کند. کاهش وزن همچنین می‌تواند به موارد زیر منجر گردد:

• بهبود مقادیر کلسترول
• کاهش انسولین
• کاهش خطر بیماری قلبی و دیابت

هر رژیم غذایی که به کاهش وزن شما کمک کند می‌تواند به بهبود بیماری شما کمک کند. با این حال، برخی از رژیم های غذایی ممکن است مزایایی نسبت به سایر رژیم‌ها داشته باشند.

مطالعاتی که رژیم‌های غذایی را برای PCOS مقایسه کرده‌اند، نشان داده‌اند که رژیم‌های کم‌کربوهیدرات هم برای کاهش وزن و هم برای کاهش میزان انسولین مؤثر هستند.

رژیم غذایی با شاخص گلیسمی پایین (GI پایین) که بیشتر کربوهیدرات‌ها را از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل دریافت می‌کند، بهتر از رژیم کاهش وزن معمولی به تنظیم چرخه‌ی قاعدگی کمک می‌کند.

چندین مطالعه نشان داده‌اند که ۳۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط ​​حداقل ۳ روز در هفته می‌تواند به کاهش وزن زنان مبتلا به PCOS کمک کند. کاهش وزن با ورزش همچنین باعث بهبود تخمک‌گذاری و سطح انسولین می‌شود.

ورزش همراه با رژیم غذایی سالم حتی مفیدتر است. رژیم غذایی همراه با ورزش به شما کمک می‌کند تا نسبت به هر مداخله به تنهایی وزن بیشتری را کاهش دهید و خطر ابتلا به دیابت و بیماری قلبی را کاهش می دهد.

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد طب سوزنی می‌تواند به بهبود PCOS کمک کند، اما تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.

درمان‌های پزشکی تخمدان پلی کیستیک

قرص‌های ضد بارداری و سایر داروها می‌توانند به تنظیم چرخه‌ی قاعدگی و درمان علائم PCOS مانند رشد مو و آکنه کمک کنند.

• قرص های ضد بارداری

مصرف روزانه پروژستین می‌تواند به موارد زیر منجر شود:

• بازگرداندن تعادل هورمونی طبیعی
• تنظیم تخمک‌گذاری از بین بردن علائمی مانند رشد موهای زائد
• محافظت در برابر سرطان آندومتر محافظت می‌کند.

این هورمون‌ها به صورت قرص، چسب یا حلقه‌ی واژینال وجود دارند.

• متفورمین

متفورمین (گلوکوفاژ، فورتامت) دارویی است که برای درمان دیابت نوع ۲ استفاده می‌شود. همچنین با بهبود میزان انسولین PCOS را درمان می‌کند.

مطالعه‌ای نشان داد که مصرف متفورمین در حین ایجاد تغییرات در رژیم غذایی و ورزش، بهتر از تغییر در رژیم غذایی و ورزش به تنهایی کاهش وزن را بهبود می‌بخشد، قند خون را کاهش می‌دهد و چرخه‌ی قاعدگی طبیعی را باز می‌گرداند (۲۵).

• کلومیفن

کلومیفن (کلومید) داروی باروری است که می‌تواند به باردار شدن زنان مبتلا به PCOS کمک کند.

توجه به این نکته مهم است که، همانطور که در حال بحث در مورد برنامه‌ریزی خانواده هستید، به خاطر داشته باشید که کلومیفن شانس دوقلوزایی و دیگر چند‌قلوزایی را افزایش می‌دهد.

• داروهای رفع موهای زائد

چند درمان می‌تواند به خلاص شدن از شر موهای زائد یا جلوگیری از رشد آن کمک کند. کرم افلورنیتین (Vaniqa) دارویی تجویزی است که رشد مو را کند می‌کند. لیزر موهای زائد و الکترولیز می‌توانند موهای زائد صورت و بدن شما را از بین ببرند.

• عمل جراحی

اگر سایر درمان‌ها مؤثر واقع نشدند، جراحی می‌تواند گزینه‌ای برای بهبود باروری باشد. حفاری تخمدان روشی است که با لیزر یا سوزن نازک گرم شده در تخمدان سوراخ‌های کوچکی برای بازگرداندن تخمک‌گذاری طبیعی ایجاد می‌کند.

زمان مراجعه به پزشک

در‌صورتی به پزشک مراجعه کنید که:

• چندین دوره قاعده نشده‌اید و باردار نیستید.
• علائم سندرم PCOS، مانند رشد مو در صورت و بدن خود را دارید.
• بیش از ۱۲ ماه است که برای باردار شدن تلاش کرده‌اید اما موفق نشده‌اید.
• علائم دیابت نظیر تشنگی یا گرسنگی بیش از حد، تاری دید یا کاهش وزن بدون دلیل دارید.

اگر هم‌اکنون قاعدگی‌های شما نامنظم است و می‌خواهید باردار شوید، ۱۲ ماه منتظر نمانید تا به متخصص مراجعه کنید تا ارزیابی شوید.

همچنین در نظر داشته باشید که اگر نمی‌خواهید باردار شوید، دوره‌های نامنظم یا غیبت قاعدگی به خودی خود پیشگیری از بارداری نیست.

حتی با این شرایط ممکن است باردار شوید. حتی اگر مبتلا به ‌PCOS هستید بهتر است از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنید.

اگر PCOS دارید، به‌طور منظم به پزشک مراقبت‌های اولیه‌ی خود مراجعه کنید. برای بررسی دیابت، فشار خون بالا و سایر عوارض احتمالی به آزمایشات منظم نیاز دارید.

PCOS می‌تواند چرخه‌های قاعدگی زنان را مختل کند و باردار شدن را دشوارتر سازد. مقادیر بالای هورمون‌های مردانه نیز منجر به علائم ناخواسته‌ای مانند رشد مو در صورت و بدن می‌شود.

مداخلات سبک زندگی اولین درمان‌هایی هستند که پزشکان برای PCOS توصیه می‌کنند و اغلب به خوبی جواب می دهند.

کاهش وزن می‌تواند علائم تخمک پلی کیستیک را درمان کند و شانس باردار شدن را بهبود بخشد. رژیم غذایی و ورزش هوازی دو روش مؤثر برای کاهش وزن هستند. اگر تغییرات سبک زندگی مؤثر نباشند، داروها یک گزینه هستند. قرص‌های ضد بارداری و متفورمین هم می‌توانند چرخه‌های قاعدگی طبیعی را بازگردانند و هم علائم PCOS را تسکین دهند.

اگر شما هم سندروم تخمدان پلی کیستیک دارید تجربیات خود را با ما در میان بگذارید…

۱۰۰%

• عالی